Cömertlik ve cimrilik hadisini açıklar mısınız?

"Her Allah’ın günü iki melek iner. Bunlardan biri: Allah’ım! Malını verene yenisini ver, diye dua eder. Diğeri de: Allah'ım! Cimrilik edenin malını yok et, diye beddua eder."
- Bu hadis sahih midir?
- Bu hadisi nasıl anlamalıyız? 

Değerli kardeşimiz,

Buhari'de ve Müslim'de geçen bu hadis-i şerif sahihtir.

Ebû Hüreyre (ra)’den rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurdu:

« مَا مِنْ يوْمٍ يُصْبِحُ الْعِبَادُ فِيهِ إِلاَّ ملَكَانِ يَنْزلانِ ، فَيقولُ أَحدُهُما : اللَّهُمَّ أَعْطِ مُنْفِقاً خَلفاً ، ويَقولُ الآخَرُ : اللَّهُمَّ أَعْطِ مُمْسِكاً تَلَفاً »

“Her Allah’ın günü iki melek iner. Bunlardan biri:

- Allah’ım! Malını verene yenisini ver, diye dua eder. Diğeri de:

- Allah'ım! Cimrilik edenin malını yok et, diye beddua eder.” (Buhârî, Zekât 27; Müslim, Zekât 57)

Veren ve alan Allah Teâlâ’dır. Sadece canı değil, malı da alıp veren odur (c.c). Yüce Mevlâ yapacağı ve yaratacağı her işi melekleri vasıtasıyla yapar. Malı ve malın bereketini alıp verirken de melekleri aracı kılar.

Ahmed b. Hanbel’in Müsned’indeki (V, 197) daha geniş rivayete göre, her gün Güneş doğarken, Güneş'in iki yanında iki melek yer alır ve insanları Allah’ın rahmetini kazanmaya davet ederler. İhtiyaçlara yetecek az malın, insanı Allah’dan uzaklaştıran çok maldan daha hayırlı olduğunu ifâde ederler. Güneş batarken yine iki melek Güneş'in iki yanında durarak -hadis-i şerifte belirtildiği gibi- malını harcayana yenisini vermesi, harcamayıp cimrilik edenin de malını telef etmesi için Allah’a dua ederler. O meleklerin gür sesini, sadece insanlar ve cinler duymaz. Onların dışındaki bütün mahlukat duyar.

Konumuzla ilgili bir ayet-i kerîmede, Allah Teâlâ Resûlullah Efendimiz’e (asm) şöyle buyurmaktadır:

“De ki, Rabbim kullarından dilediğine bol rızık verir dilediğinden de kısar. Siz başkalarına yardım için ne harcarsanız, Allah onun yerine yenisini verir. O rızık verenlerin en hayırlısıdır.” (Sebe, 34/39).

Bu konudaki ayet ve hadislerden anlaşıldığına göre, cimrilik etmeden malını Allah rızası için harcayan ve harcadığı malın yerine Cenâb-ı Hakk’ın daha iyisini vereceğine inanan kimseye dünyada bir gönül huzuru, ahirette de ebedî saadet verilecektir.

Burada başka bir hadis-i şerifte geçen alaca tenli, kel ve kör adamların kıssasını hatırlamalıyız. (bk. Buhârî, Enbiyâ 51; Müslim, Zühd 10) Allah Teâlâ bunları hem hastalıklarından kurtarmış, hem de kendilerine hesapsız mal mülk vermişti. Sonra da fakir bir insan kılığına giren bir melek bunlardan yardım istemiş, âmâ adam hiç tereddüd etmeden istediği malı ona verdiği hâlde, diğer ikisi çeşitli bahânelerle fakire yardım etmemişlerdi. Bunun üzerine Allah Teâlâ âmânın malına dokunmamış, diğerlerinin mallarını telef etmişti.

Devirler değiştiği hâlde değişmeyen bir gerçek var; o da verene daha iyisinin verileceği gerçeği. Şu hadis-i kudsî bu gerçeği ne güzel anlatmaktadır:

“Ey kulum! Sen benim için ver ki, ben de sana vereyim.” (Buhârî, Nefekât 1; Müslim, Zekât 36, 37).

Ahmed b. Hanbel'in bir rivayeti de şöyledir:

Üzerine Güneş doğan her gün iki melek şöyle seslenir: “Ey insanlar, Rabbinizin rahmetine geliniz. Az ama yeterli olan rızık, çok olup da azdıran maldan hayırlıdır.” Bu çağrıyı, insanlarla cinler dışında bütün yaratıklar duyar.

Güneş'in battığı her gün iki melek yerlerini alıp insanlarla cinler dışında yeryüzü sakinlerine işittirecek şekilde: “Allah'ım, infak edene halef, etmeyene telef ver!” diye niyaz ederler (Ahmed İbni Hanbel, Müsned,  V, 197).

Özet olarak;

- Allah’ın verdiği mal, onun uygun gördüğü yerlere sarfedilmelidir.

- İyilik karşılıksız kalmaz. Allah Teâlâ yoksul kullarını himaye edenleri sever ve onların malını bereketlendirir.

- Fakirin hakkını vermeyenler, meleklerin bedduasını aldıkları için mallarının hayrını görmezler.

- Melekler dua ederler. Onların duasının makbûl olduğu, “Amin diyen kimsenin bu duası, meleklerin âminine denk düşerse, geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhârî, Bed’ül-halk 7) hadisinden anlaşılmaktadır.

- Eli cimri, yüzü ekşi olmak hayır getirmez. Cimriye melekler bile beddua ettiğine göre, malının telef edilmesi için onlara insanlar da beddua edebilir.

- Hâli vakti yerinde olduğu halde zekât vermeyen zenginlerin malı telefi hakeder. (bk. Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Erkam Yay., H. No: 297, 549)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet