Camiu's-Sağir hadisler nedir?

- Bu hadisler sahih midir, eğer sahihse neden daha az biliniyor bu hadisler?
- Hangi hadis kaynaklarından hazırlanmıştır?
- Bundaki hadislerin sahih olup olmadığını nasıl anlarız?
- Üzerine yapılmış şerh var mıdır?

Değerli kardeşimiz,

el-Camiu’s-Sağir, Süyûtî’nin (ö. 911/1505) derlediği kısa hadisleri ihtiva eden bir eserdir.

Süyûtî yetmiş bir hadis kitabını "Cemu’l-Cevâmî" adıyla bir araya toplamaya başlamış, fakat buna ömrü yetmemiştir. el-Câmiu’s-Saġir, tamamlanamayan bu büyük eserin bir çeşit muhtasarıdır.

Müellifin 28 Rebîülevvel 907’de (11 Ekim 1501) bitirdiği ve "el-Câmiu’s-saġir min hadîsi’l-beşîri’n-nezîr" adını verdiği eser, alfabetik olup hadisler genellikle kelimenin ilk iki harfine göre sıralanmış ve takip edilen metodun gereği olarak senedler alınmamıştır.

Eserde kavlî hadisler bulunmakla beraber fiilî hadislere de küçük bir bölüm ayrılmıştır.

Hz. Peygamber (asm)’in yasakladığı şeylere ayrılan bir bölümde ise “nehâ” fiiliyle başlayan hadisler nakledilmiştir.

Umumiyetle bir veya birkaç cümlelik kısa hadislerden meydana gelen eser daha çok akaid, adab, tıp, terğib ve terhib, ilim, dua ve zikir, tövbe ve istiğfar, şemâil ve fezâil konularına dairdir. Ahkâm hadisleri yok denecek kadar azdır.

Hadislerin kimler tarafından rivayet edildiği ve hangi kaynaklarda yer aldığı, hadislerin sonuna konan bazı rumuzlarla belirtilmiştir.

Eserin başlıca kaynakları şunlardır:

- Kütüb-i Sitte,
- Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i, oğlu Abdullah’ın el-Müsned üzerine Zevâid’i,
- Hâkim en-Nîsâbûrî’nin el-Müstedrek’i,
- Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred ve et-Târîhu’l-kebîr’i,
- İbn Hibbân’ın Sahîĥ’i,
- Taberânî’nin üç Mucem’i,
- Saîd b. Mansûr’un es-Sünen’i,
- İbn Ebû Şeybe ve Abdürrezzâk’ın el-Musannef adlı eserleri,
- Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî’nin el-Müsnedü’l-kebîr’i,
- Dârekutnî’nin es-Sünen’i,
- Deylemî’nin Müsnedü’l-firdevs’i,
- Ebû Nuaym’ın Hilyetü’l-evliyâ adlı eseri,
- Ebû Bekir el-Beyhakī’nin es-Sünenü’l-kübrâ’sı ve Şuabü’l-îmân’ı,
- İbn Adî’nin el-Kâmil’i,
- Ukaylî’nin ed-Duafâı,
- Hatîb el-Bağdâdî’nin Târîhu Bagdâd’ı,
- Ahmed b. Ali el-Mevhibî’nin Kitâbü’l-İlm’i,
- Ebû Mûsâ el-Medînî’nin Kitâbü’z-Zeyl’i,
- Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin el-İlelü’l-mütenâhiye’si,
- Karrâb’ın Kitâbü Fazli’r-remy’i,
- Müstağfirî’nin Kitâbü’t-Tıbb’ı,
- İbn Abdülber en-Nemerî’nin Câmiu beyâni’l-ilm’i.

Süyûtî kaynak verirken çok faydalandığı eserler için birer rumuz kullanmış, daha az faydalandığı eserlerin ise adını yazmıştır.

Süyûtî, hadis uydurmakla tanınmış veya yalancılıkla itham edilmiş râvilerden eserine hadis almadığını, hadislerin sağlamlık derecesini farklı bir usulle ortaya koyduğunu ifade etmektedir.

Buna göre:

Buhârî, Müslim, İbn Hibbân, Hâkim ve Ziyâeddin el-Makdisî’den aldığı bütün hadisleri sahih kabul etmiştir.

el-Müstedrek’ten nakledilen hadisler arasında tenkide uğrayanlar varsa bunları zikretmiştir.

İmam Mâlik’in el-Muvatta'ından, İbn Huzeyme’nin Sahîh’inden, Ebû Avâne el-Vâsıtî’nin el-Müsnedü’l-muhrec’inden ve İbnü’s-Seken’in Sahîh’i ile İbnü’l-Cârûd’un el-Münteka’sından naklettiği rivayetleri ve Ebû Dâvûd’un, hakkında herhangi bir tenkidde bulunmadan es-Sünen’ine aldığı hadisleri de sahih kabul etmiştir.

Buna karşılık Tirmizî, İbn Mâce, Ebû Dâvûd et-Tayâlisî, Ahmed b. Hanbel, Abdürrezzâk, Saîd b. Mansûr, İbn Ebû Şeybe, Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî’nin eserleri, Taberânî’nin Mucemü’l-kebîr ve Evsaŧ’ı, Dârekutnî, Ebû Nuaym ve Beyhakī’nin kitaplarında sahihle birlikte hasen ve zayıf hadisler de bulunduğu için, bunlardan naklettiği hadislerle ilgili hükümlere ayrıca işaret etmiştir. Ukaylî, İbn Adî, Hatîb el-Bağdâdî, İbn Asâkir, Hakîm et-Tirmizî’nin eserleri, Hâkim en-Nîsâbûrî’nin Târîhu Nîsâbûr’u, İbnü’n-Neccâr el-Bağdâdî’nin Zeylü Târîhi Bagdâd’ı ve Deylemî’nin Müsnedü’l-firdevs’inden aldığı hadisleri ise zayıf olarak nitelendirmiştir.

Hadisleri sahih, hasen ve zayıf diye değerlendirirken (صح، ح، ض) rumuzlarını kullanmış olmakla beraber, bu rumuzlar müstensihlerin veya nâşirlerin dikkatsizliği yüzünden bazan yanlış yazılmıştır. Bu sebeple Abdürraûf el-Münâvî’nin de belirttiği gibi, sadece rumuzlara güvenmek doğru değildir.

el-Câmiu’s-saġir’in ihtiva ettiği hadisler Süyûtî’ye göre genelde sahih ve hasen olmakla birlikte zayıfları da vardır.

Eserdeki hadislerin sayısı bazı kaynaklarda 10.031 ve 10.934 olarak gösterilmekle beraber, Yûsuf b. İsmâil en-Nebhânî, yaptığı dikkatli bir sayım sonucunda doğru rakamın 10.010 olduğunu söylemektedir.

Süyûtî daha sonra 4.440 hadis ilâve ederek eserine Ziyâdetü’l-Câmi adıyla bir zeyil yazmış, bu hadisler Yûsuf en-Nebhânî tarafından alfabe sırasına göre ait oldukları yerlere konularak bu şekilde genişletilmiş olan eser "el-Fethu’l-kebîr fî zammi’z-ziyâdeti ile’l-Câmii’s-sagır" adıyla üç cilt halinde neşredilmiştir. (Kahire 1351/1932)

Müttakī el-Hindî de el-Câmiu’s-saġir ile Ziyâdetü’l-Câmii’s-sagır’deki hadisleri fıkıh bablarına göre tertip ederek meydana getirdiği esere "Menhecü’l-ummâl fî süneni’l-akvâl" adını vermiştir.

el-Câmiu’s-saġir ilk defa 1286’da Kahire’de basılmış, daha sonra baskısı birçok defa tekrarlanmıştır.

Ayrıca Feyzü’l-kadîr ile birlikte yapılan Kahire baskısı da güvenilir bir neşirdir.

Hadis metinlerinin kısa ve eserin alfabetik oluşu, kaynaklarının rumuzlarla kısaca zikredilmesi ve diğer bazı özellikleri eseri çok kullanışlı hale getirmiştir. Osmanlı âlimleri bu esere büyük önem vermişler, yaptıkları hadis derlemelerinde onu belli başlı kaynaklar arasına almışlardır.

Nitekim Mehmed Ârif Bey 1001 Hadis adlı eserinin bir tanesi hariç bütün hadislerini el-Câmiu’s-saġīr’den seçmiştir.

Mehmed Zihni Efendi de "el-Hakaik mimmâ fi’l-Câmii’s-sagır ve’l-Meşârık min hadîsi hayri’l-halâik" adlı eserinde el-Câmiu’s-saġīr’de râvi olarak zikredilen sahâbîlerin hal tercümelerini yazmış (İstanbul 1311), fakat eserin “ض” harfinden sonrası neşredilmemiştir.

el-Câmiu’s-saġir’de bulunan hadislerin sağlamlık derecesini tesbit etmek için müstakil eserler kaleme alınmıştır.

Örneğin Münâvî, Feyzü’l-Kadîr isimli eserinde bu hadisleri şerh ederken, onların ne ölçüde güvenilir olduğunu da belirtmiştir.

Münavi, hadislerin kaynağını tesbit ederken bazen Süyûtî’nin görüşlerini nakletmekle yetinir, bazen da onun temas etmediği önemli kaynaklara atıflar yaparak faydalı bilgiler verir.

Münâvî’nin bu eseri, sayfaların üst tarafında el-Câmiu’s-saġīr’in harekelenmiş ve numaralanmış metniyle birlikte altı cilt halinde basılmıştır. (Kahire 1357)

Not: el-Câmiu’s-Saġir’den istifade etmek isteyenlerin, Münavi şerhiyle beraber okumalarını tavsiye ederiz.

İlave bilgi almak için tıklayınız:

- İmam Taberani ve Suyuti hakkında bilgi verir misiniz?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet