Şeytan ateşten yaratıldığını gördü mü, biliyor mu?

- 18:51. Ayet-i kerimede ﴾51﴿, “Ben onlara ne göklerin ve yerin yaratılışını ne de bizzat kendilerinin yaratılışını gösterdim. Ben yoldan çıkaranları yardımcı edinecek değilim.” denilmiştir.
- Ancak 7:12 de (İblîs), “Ben ondan daha üstünüm; çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın” dedi. 
- Şeytan neden yaratıldığını bilmiyor ise son ayette neden ateşten yaratıldığını söylemektedir?

Değerli kardeşimiz,

Kendilerine göklerin ve yerin, hatta kendi nefislerinin bile yaratılışı gösterilmeyen kimselerin kimliğiyle ilgili birkaç yorum vardır:

a) “Ben onlara göstermedim...” ifadesindeki “onlar” zamiri müşriklerin ilah edindiği putlara bakıyor. Alimlerin büyük çoğunluğunun görüşü budur.

Buna göre Allah buyuruyor ki, “Ben kâinatı yaratırken bunu o putlara göstermediğim gibi, insanları / o müşrikleri yaratırken de onların bu yaratılışını birbirine de göstermedik. Ne müşrikler ne de ilahları hiçbirisi bu olaylara hazır olup da şahit olamadılar. Hepsini ben tek başıma yarattım, bir ortak / bir yardımcı edinmedim.”

b) Buradaki “onlar” zamiri, Hz. Peygambere (asm) “Sen yanındaki fakir-fukarayı meclisinden kovmadığın sürece biz sana iman etmeyiz.” diyen inkarcılara racidir.

Buna göre, Yüce Allah adeta şöyle buyurmuştur: “Bu fasit ve bozuk öneride bulunanlar, sanki kâinatın yaratılışında, idare ve tedbirinde onun ortakları imiş gibi konuşuyorlar. Halbuki onlardan hiçbiri yaratılış öyküsüne şahit olmadığı gibi birbirinin yaratılışına da şahit olmamışlardır. Birer yaratılmış varlık olarak varlıkların düzen ve iradelerine müdahale etmeye kalkışmaları çirkin bir şımarıklıktır.”

c) Buradaki “onlar” zamiri -şeytan dâhil- genel olarak inkarcılara aittir. Cenab-ı Hak bu ifadeyle âdeta şöyle buyurmuştur:

“Ey inkarcılar! Siz gerçekten çok cahilsiniz. Allah’ın ezeli ilminde kimin üstün kimin alçak, kimin değerli, kimin değersiz, kimin fazıl, kimin rezil olduğunu bilemezsiniz. Buna rağmen kendinizi üstün görebiliyorsunuz. Halbuki bazen dünyanın azizi, ahiretin rezili olur, dünyanın rezili de ahiretin azizi olur. Başkaları küçük, kendinizi büyük görme alışkanlığınız antika bir cehaletin eseridir." (krş Razi, İbn Kesir, en-nisaburi/Ğaraibu’l-Kur’an, ilgili ayetin tefsiri)

d) Buradaki “onlar” zamiri İblis ve zürriyetine racidir.

Buna göre Cenab-ı Hak adeta şöyle buyurmuştur: Ata düşmanınız olan iblisi dost edinmeniz hiç te doğru değildir. Zira, Şeytan ve zürriyeti daha yokluktan var edilmeden önce gökler ve yerler yaratılmıştır. Bunları o olaylarda şahit olmaları, yani hazır bulunmaları imkansızdır. Keza bunlar birbirinin yaratılışında da hazır bulunmadılar. Öyleyse bunları ilah edinmek -Allah yerine- onlara tapmak/dediklerini yerine getirmek çok cahilce bir hatadır. Hicaz müşrikleri Allah’ın varlığına ve her şeyi onun yarattığına inanıyorlardı, putları ise Allah’ın ortakları, dostları, yardımcıları gibi görüyor ve onların şefaat edeceklerine inanıyorlardı. Oysa ortak olmak için, bir işi birlikte yapmak demektir. Bunların hepsi daha sonra yaratıldıklarına göre, hiçbir konuda yaratıcı olamazlar. O halde ilah da olamazlar. (krş. İbn Aşur, ilgili yer)

Hülasa: Buradaki ifadelerle “(İblîs), ben ondan daha üstünüm; çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın” dedi (Araf, 7/12) mealindeki ayetin ifadeleri arasında bir çelişki yoktur. 

Çünkü 18/51’deki bilgiler, yaratılış anındaki duruma bakar. İblis ve her varlık ne başkasının ne de kendilerinin yaratılış öyküsüne şahit olmadıkları bilinen bir gerçektir. Burada bu husus nazara veriliyor; veriliyor ki, Allah’tan başkasını ilah edinmiş gibi onlara itaat etmenin yanlışlığına dikkat çekilmiştir.

7/12. ayette ise yaratılıştan çok sonra ve bu bilgilerin yaygın bir hal aldıktan sonraki durumu seslendirilmiştir. Sonraki bilgiler görmeye dayalı değil, duymaya dayalı bilgilerdir. Bu sebeple iki ayet arasında herhangi bir çelişki yoktur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet