Ölüler, dünyadakilerin yaptıklarından üzülürler mi; onlar için dua ederler mi?

- Kabir hayatına gidenler, dünyadaki yakınlarının amellerinden haberdar olur mu?

- Eğer olursa sevinme veya üzülme söz konusu mudur? 

Değerli kardeşimiz,

Evet, kabir hayatına gidenler, dünyadaki yakınlarının amellerinden haberdar oluyor, seviniyor veya üzülüyor, onlar için dua ediyorlar.  

Konuyla ilgili bazı hadisler şöyledir:

1. “Hayatım, sizin için hayırlıdır. Bana anlatırsınız. Ben de size anlatırım. Öldükten sonra, vefatım da sizin için hayırlı olur. Amelleriniz bana gösterilir. İyi işlerinizi gördüğüm zaman, Allah Teâlâya hamd ederim. Kötü işlerinizi gördüğüm zaman, sizin için af ve mağfiret dilerim.” (Bezzar, el-Bahru’z-Zehhar / Müsnedu’l-Bezzar, 5/308)

Zeynu’l-Iraki ve Heysemi, Bezzar’ın rivayet ettiği bu hadisin sahih olduğunu belirtmiştir. (bk. Iraki, Tahricu ahadisi’l-İhya, 1/1415; Heysemi, Mecmau’z-Zevaid, h. no:14250)

2. “Yaptığınız işler, kabirde olan yakınlarınıza ve tanıdıklarınıza bildirilir. İyi işlerinizi görünce sevinirler. Böyle olmayan işleriniz için, 'Ya Rabbi! Bizi doğru yola kavuşturduğun gibi, bu kardeşimizi de kavuştur. Ondan sonra ruhunu al.' derler." (Müsned, 20/114; Hakim-i Tirmizi, Nevadiru’l-Usûl, 2/260)

Ahmed b. Hanbel’in rivayetinde -zayıflığın bir işareti sayılan (Süfyan Sevri ile Hz. Enes arasında yer alan) meçhul bir ravi vardır. (bk. Heysemi, Mecmau’z-Zevaid, h. no: 3933)

3. “Yaptığınız işler, mezardaki yakınlarınıza ve tanıdıklarınıza gösterilir. İşleriniz iyi ise, sevinirler. İyi değil ise, 'Ya Rabbi, bunlara iyi işler yapmaları için kalblerine ilham eyle.' derler.” (Ebu Davud et-Teyalisi, Müsned, 3/340)

Ayrıca aynı “kalblerine ilham eyle..” cümlesinin yer aldığı benzer bir rivayet Taberanî (el-Evsat) de yer almıştır. Ancak içinde zayıf bir ravi bulunduğu için rivayet zayıf kabul edilmiştir. (bk. Mecmau’z-Zevaid, h. no: 3931)

4. “İnsanların yaptıkları işler, Pazartesi ve Perşembe günleri, Allahü teâlâya arz olunur.  Peygamberlere ve ana-babaya Cuma günleri gösterilir. İyi işleri görünce sevinirler. Yüzlerinin parlaklığı artar. Allah’tan korkunuz! Ölülerinizi incitmeyiniz!" (Hakim-i Tirmizi, Nevadiru’l-Usûl, 2/26; ayrıca bk. Kenzu’l-Ummal, h.no:45493; Keşfu’l-Hafa, 1/352)

5. “Mezardaki kardeşleriniz için Allah Teâlâ'dan korkunuz! Yaptığınız işler, onlara gösterilir." Hakim-i Tirmizi bu rivayeti Numan b. Beşir’den nakletmiştir. (Nevadiru’l-Usul, 2/259; İbnu Ebiddünya, el-Menamat, 1/ 5; Beyhaki, Şuabu’l-İman,12/471)

6. “Yaptığınız işler, ölülere bildirilir. İyi işlerinizi görünce sevinirler. Kötü işlerinizi görünce üzülürler." (İbnu Ebiddünya, el-Menamat, 1/9)

7.  "İki mü'min ve iki kâfir dost vardı. Bunlardan mü'min olanların biri öldü. Cennetle müjdelenince arkadaşını hatırlar ve: 'Allah'ım, benim falan arkadaşım bana her zaman sana ve Rasulûne itaati emreder, hayırla tavsiye eder, kötülükten sakındırırdı...' diyerek onun kendisinden sonra sapıtmaması ve kendisine verilen nimetlerin ona da verilmesi için dua eder. Sonra öbür arkadaşı da ölünce ruhları bir araya gelir ve birbirlerine: 'Ne güzel kardeş, ne güzel arkadaş ve ne güzel dost.' derler.

Kâfir olan iki arkadaştan birisi ölüp de azapla müjdelenince, diğer arkadaşını hatırlayıp şöyle der: 'Allah'ım, arkadaşım bana hep sana ve senin Rasulûne isyanı emrediyor, kötülüğü yapıp iyiliği yapmamamı söylüyordu. Allah'ım, onu benden sonra hidayete erdirme ki, benim gördüğüm azabı o da görsün ve bana kızdığın gibi ona da kızasın.' Sonra diğeri de ölür, ruhları bir araya gelince birbirlerine: 'Ne kötü kardeş ve ne kötü arkadaş.' derler." (Suyûtî, Şerhu's-Sudûr, 1/99)

Suyuti bu kıssayı Beyhaki’den nakletmiştir. Beyhaki ise bunu -kendi senediyle- Hz. Ali’den rivayet etmiştir. (bk. Beyhaki, Şuabu’l-İman, 12/47).

8. Sadaka bin Süleyman Caferi diyor ki; bir kötü huyum vardı. Babamın ölümünden sonra, pişman oldum. Bu taşkınlıklarımdan vaz geçtim. Bir aralık bir kabahat yaptım. Babamı rüyada gördüm. “Ey oğlum! Senin güzel işlerinle kabrimde rahat ediyordum. Yaptığın işler bize gösteriliyor. İşlerin salihlerin amellerine benziyor. Fakat, son yaptığından dolayı çok üzüldüm, utandım. Yanımdaki mevtalar arasında beni utandırma.” dedi. (İbnu Ebiddünya, el-Menamat, 1/20)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet