Uyanık istihare mi var?

Sosyal medyada uyanık istihare namazı diye bir namaz gördüm. Hacet namazı kılınıp ayağa kalkıp dua okurken elimizi birleştirdiğimiz gibi birleştirip gözümüzü kapatıp dileğimizi dileyip hayırlıysa sağa hayırsızsa sola döndür diyormuşuz böyle bir şey gerçekten var mı?

Değerli kardeşimiz,

Evet, istihare esasen uyanıkken yapılır, ancak “ayakta sağa–sola dönme, ayakta göz kapatıp işaret bekleme, ayakta el birleştirip dilek tutma” gibi bir uygulama İslam’da yoktur.

İstihare, 2 rekât namaz kılıp ardından istihare duasını okuyup, hayırlısı için gönlün yönelmesine bakmaktır. Özeti budur.

İstiharede sonuç nasıl anlaşılır? 

Efendimizin öğrettiği usulde: Kişi iki rekât kılar, dua eder. Sonra kalbi hangisine meylederse o hayırlıdır. Gönül darlığı, sıkıntı veya huzur da bir işarettir. Bu meyil bir anda değil, birkaç istihare ile süreç içinde oluşabilir.

Demek ki, esas olan namazdan sonra duasını yapmak ve kalbin hangi tarafa meylettiğine bakmaktır. Bunu uyumadan önce yapıp uykuda görülen duruma göre tabir etmek de uygundur.

Alimlerin sünnet veya müstehap saydıkları istiharenin meşruiyeti Câbir b. Abdullah’tan rivayet edilen şu hadise dayandırılmaktadır:

Resulullah, Kuran’dan bir sure öğretir gibi işlerimizin tamamında bize istihâreyi öğretiyor ve şöyle diyordu: Biriniz bir şey yapmaya niyet edince farz dışında iki rekat namaz kılsın ve arkasından şu duayı yapsın:

“Allahım! Senden, senin ilim ve kudretinden hayır beklerim. Senin büyük lütfundan talep ederim. Sen kadirsin, benimse gücüm yetmez, sen bilirsin, ben bilmem. Sen bütün gizlilikleri bilensin. Allahım! Şu benim işim dinim için, dünyam ve ahiretim için senin ilminde hayır diye yer almışsa onu bana nasip et, onu kolaylaştır ve uğurlu kıl. Eğer şu işim dinim için, dünya ve ahiretim için senin ilminde kötü diye yazılmışsa onu benden, beni de ondan uzaklaştır. Hayır nerede ise onu nasip et ve gönlümü ona yönelt!”

 Hz. Peygamber sözüne devamla, “İstihâreyi yapan kişi bu sırada işini de söylesin.” dedi. (Müsned, III, 344; Buhârî, “Daavât”, 49, Tevḥîd, 10)

Peygamberimizin tavsiye ettiği istihâre duası:

 اللهمَّ إني أستخيرُك بعلمِك ، وأستَقْدرُك بقدرتِك ، وأسألُك من فضلِك العظيمِ ، فإنَّك تقْدرُ ولا أقدرُ ، وتعلمُ ولا أعلمُ ، وأنت علامُ الغيوبِ ، اللهمَّ فإن كنتَ تعلمُ هذا الأمرَ – وتُسمِّيه باسْمِه – خيرًا لي في ديني ومعاشي وعاقبةِ أمري ، فاقْدرْه لي ، ويسِّرْه لي ، ثم باركْ لي فيه ، اللهمَّ وإن كنتَ تعلمُه شرًّا لي ، في ديني ومعاشي ، وعاقبةِ أمري ، فاصرفْني عنه ، واصرفْه عني ، واقْدِرْ ليَ الخيرَ حيث كان ، ثم رضِّني به

İstihâre namazı kerahet vakitleri hariç her zaman kılınabilir. Bütün mezheplere göre istihâre namazının en faziletlisi iki rekat olarak kılınanıdır.

İstihare duasının namazdan hemen sonra ve kıbleye dönülerek okunması, ellerin kaldırılması ve dua adabına riayet edilmesi, duanın kabul olma ihtimalini arttıran güzel davranışlar olarak telakki edilmiştir. Kişinin olumlu veya olumsuz bir karara varamaması halinde istihârenin yediye kadar tekrarlanabileceği ifade edilmiştir. (Münâvî, 1/450)

Bazı alimler, Hz. Peygamber Efendimizin bir rahatsızlık sebebiyle başkasını “okuyarak” tedaviye izin vermesi ve bu vesileyle söylediği, “Kardeşine faydalı olmaya gücü yeten bunu yapsın” (Müsned, 3/302, 334, 382, 393) sözünden hareketle başkası adına istihâre yapmanın caiz olduğunu söylerler.

Enes b. Malik’ten nakledilen istihâre hadisinin devamında Resul-i Ekrem, “Sonra kalbine ilk doğan duyguya/düşünceye bak, ona uygun davranman hayırlı olur” demiştir. (Münâvî, 1/450)

Buna göre istiharenin sonucunda insanın içine ferahlık, genişlik ve iç huzuru gelirse o işi yapması, sıkıntı, huzursuzluk ve darlık hali doğarsa yapmaması daha hayırlı görülmüştür.

Bazı kaynaklarda rüyada beyaz veya yeşil görülmesinin o işin hayırlı olduğuna, siyah veya kırmızı görülmesinin şer olduğuna delâlet ettiğine dair nakledilen görüşler (İbn Âbidîn, 2/27) şahsî tecrübelere dayanmakta, dolayısıyla dinî bir mahiyeti bulunmamaktadır. (Semîr Karanî Muhammed Rızk, s. 42-43)

İstihâre, kişinin gerekli bütün çabayı sarfedip araştırma ve istişarelerini tamamladıktan sonra hakkında hayırlısını takdir etmesi için Allah’a dua etme, kulluk şuurunu canlı tutma ve ortaya çıkacak sonuca rıza göstererek ruh sağlığını koruma gibi çok amaçlı metafizik bir olaydır.

Bu sebeple de iyi veya kötü olduğu açık şekilde bilinen bir şeyi yapıp yapmama konusunda değil, gerek dünyevî gerek uhrevî bakımdan kişi hakkında hayırlı olup olmayacağı kestirilemeyen işlerde söz konusu olabilir.

Dinen iyi ve hayırlı olduğu bilinen işlerin zamanı, şekli vb. hususunda da istihâre yapılabilir. İnsan geleceği bilemediğinden bir şeyi ilk bakışta iyi zannetse de onun sonucundan emin olamaz.

Bu sebeple bir iş yapacağı ve ileriye yönelik önemli bir karar vereceği zaman istihare yoluyla her şeyi bilen Allah’ın kılavuzluğuna ve yönlendirmesine başvurması, O’ndan yardım istemesi, kişinin davranışlarındaki sorumluluğunu kaldırmamakla birlikte onda bir güven hissi doğuracağı ve takdire rıza göstermesini sağlayacağından önem taşımaktadır.

Dolayısıyla istihârenin dinî öğretideki kader, tevekkül ve sabır anlayışıyla yakın ilgisi bulunur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet