Başarı için sonuca mı sürece mi odaklanmak gerekir?

- Başarılı olmak için sonuca değil sürece odaklanmak gerekir ifadesi İslam ile çelişir mi?
- Örneğin dağa çıkarken dağın tepesine odaklanmak yerine yürümenin kendisini sevmeye çalışmak gerekir anlayışı caiz mi?

Değerli kardeşimiz,

İslami hassasiyetiniz için sizi tebrik ederiz. Öncelikle iki kavramı birbirinden ayırmak gerekir. Hedef, kişinin ulaşmak istediği bir gelecek durumudur. Bir niyetle belirlenir, somut ya da soyut olabilir. Kişinin davranışlarına yön verir, plan ve motivasyon kaynağıdır. Hedef kişi için hem dünyevi (üniversite kazanmak) hem uhrevi (Allah rızası, cennet) olabilir.

Başarı ise belirlenen bu hedefe ulaşıldığında elde edilen ve takdir gören sonuç ya da durumdur. Mesela, Kuran’ı ezberlemeyi planlamak hedef belirlemedir, ama ezberlemiş olmak başarıdır, üniversiteyi derece ile bitirmeyi planlamak hedeftir, dereceyle bitirmek başarıdır. Birisinde niyet ve plan var, diğerinde çaba ve gayret var.

İmtihan dünyasında hikmetle iş görüldüğünden dolayı maddi ve manevi başarı için önce hedef belirlemeliyiz, daha sonra da o hedefe varmak, yani sonuç için de gerekli gayreti ve çabayı göstermeliyiz.

Başarı her zaman bizim elimizde değil, ama süreç bizim irademiz ve gayretimizle kaimdir.

İslam’da Niyet Amellerden Hayırlıdır

İslam’da uhrevi işlerde hedef belirlemek, yani güzel şeyler için niyet etmek ve o hedefe ulaşmak için çaba sarf etmek sonuçtan daha önemlidir. Bu anlamda niyet, yapılan amelin değerini belirler. Peygamber Efendimiz (asm) şöyle buyurmuştur:

“Ameller (başka değil) ancak niyetlere göredir; herkesin niyeti ne ise eline geçecek odur. Kimin hicreti, Allah ve Resulü (rızası ve hoşnutlukları) için ise, onun hicreti Allah ve Resul’üne müteveccih sayılır. Kim de nail olacağı bir dünya veya nikâhlanacağı bir kadından ötürü hicret etmişse, onun hicreti de hedeflediği şeye göredir.” (Buhârî, Bedü’l-Vahy, 1; Müslim, İmare, 155)

Bu hadise göre, bir insan bir hedefe ulaşamasa bile, o hedefe ulaşmak için niyet edip gayret gösterdiği sürece sevap kazanır. Yani İslam’da sonuçtan ziyade niyet ve süreç değerlidir.

Müslüman, elinden gelen gayreti gösterir ve sonucu Allah’a bırakır. Bu anlayış, "sürece odaklan" düsturunun dini bir karşılığıdır.

“Sen üzerine düşeni yap; sonuç Allah’a aittir.”

Bu, sahabe anlayışında da vardır: Bir kişi deveni bağlamadan tevekkül ederim deyince, Peygamber Efendimiz (asm) buyurmuştur:

"Deveni bağla, sonra tevekkül et." (Tirmizî, Sıfatü’l-Kıyâme, 60)

Çünkü İslam’a göre sonucu belirleyen Allah’tır.

Görüldüğü gibi, “Başarılı olmak için sonuca değil sürece odaklanmak gerekir." ifadesi, İslam’ın temel düşüncesi ile çelişmez; hatta birçok yönüyle İslami anlayışla uyumludur. Bu ifadeyi değerlendirirken niyet, sabır, tevekkül, amel ve ahiret anlayışı gibi İslam’ın bazı temel ilkeleriyle karşılaştırmak faydalı olacaktır.

Sürece Odaklanmak Başarıyı Getirir

Bugünkü popüler başarı kültürü genellikle şunu öğretir:

Hedef belirle, plan yap, bu plan çerçevesinde elinden geleni yap ve başarıya ulaş.

Bu anlayışta süreç sadece araçtır. Burada kastedilen, hedef belirledikten sonra, hedefe ulaşıp ulaşmayacağınla ilgili kafa yormaktansa, başarının gereği olan sürece odaklan.

Mesela; üniversite sınavlarında başarılı olmayı hedefleyen birisi, sadece derslerine odaklansa, yani sürece odaklansa Allah nasip etmişse, zaten başarıyı yakalayacaktır. Çünkü evet, sonucu yaratan ve nasip eden Allah’tır, ama “kader gayreti sever.”

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet