Müslüman bir psikoloğun psikanaliz yapması caiz mi?

- Şu anda mevcut modern Psikanaliz, Freud, Lacan ve birkaç farklı düşünürün düşüncelerinden etkilenmiştir. Kullanılan teknikler arasında Lacan’ın dili çözümlemesi, Freud’un rüya analizi, serbest çağrışım gibi tekniklerle bilinçdışını açığa çıkarılmaya ve danışanın içsel çatışmalarını tedavi etmeye çalışılıyor.
- Psikanaliz gün geçtikte daha az kullanılmaya devam ediyor fakat bu terapi etkin olmasaydı günümüze kadar en azından ulaşamazdı.
- Etkinliği belki diğer psikoterapilere göre daha düşük ama özellikle benim üniversitem psikanaliz ekolünü tercih ediyor ve çoğu dersimiz psikanaliz ekolüne dayalı. Dolayısıyla derslerde Freud ve Lacan gibi adamların fikirlerini ve tekniklerini işliyoruz.
- Bu fikirlerden de yararlanan modern psikanalizi danışanlarda uygulamak caiz mi?
- Değilse, bu psikoterapinin dinimizle uymayan noktaları nelerdir?

Değerli kardeşimiz,

Psikanaliz, özellikle Freud ve Lacan gibi kişilerin etkisiyle, psikolojik rahatsızlıkların kökenlerine inmeye çalıştığını ileri süren bir terapi ekolüdür.  Freud; bilinçdışı, rüya analizi ve serbest çağrışım gibi teknikleri ile kişilerin bilinçaltındaki bastırılmış düşünceleri, duyguları ve çatışmalarını ortaya çıkarmayı hedeflediğini söyler. 

Lacan ise dili ve semboller aracılığıyla insan zihnini ve bilinçdışını çözümlemeye çalışmıştır. Ancak psikanalizin psikoterapi olarak uygulanabilirliği her zaman soru işareti olarak kaldığı gibi dinî değerlerle ilişkisi de sorgulanmıştır.

İslam'a göre, insanın zihinsel ve ruhsal sağlığı, sadece maddi ve psikolojik etkenlerle değil, aynı zamanda manevi bir perspektifle de ele alınır.

Psikanaliz ise insanı sadece seküler bir bakış açısıyla ele alır ve bireyi kişisel bilinçdışındaki çatışmalar üzerinden anlamaya çalışır.

Bu kapsamda özellikle Freud'un bazı görüşleri, İslam’ın temel anlayışı ile çelişmektedir. Freud'un insanın doğasına dair söyledikleri, insanın özünde kötü ve içsel çatışmalarla mücadele eden bir varlık olduğu yönündedir ki bu, İslam’ın bazı temel anlayışı ile örtüşmez.

Özellikle İslam açısından baktığımızda, dini inançlarla uyumsuz olabilecek bazı noktalar şunlar olabilir:

1. Bilinçdışının Egemenliği ve İnsan Doğası

Freud’a göre, insan doğası temelde bastırılmış dürtülerle şekillenir ve bunlar çoğunlukla bilinçdışında yer alır. Freud’un "id" (baskı altındaki istekler ve arzular), "ego" (gerçeklikle yüzleşme) ve "superego" (toplumsal normlar) arasındaki çatışma, bireyi içsel çatışmalarla doldurur.

Ancak, İslam’da insan, Allah’a iman eden ve ahlaki sorumlulukları olan bir varlık olarak kabul edilir. Burada insanın özünde kötü olduğu değil, sorumlu ve iradesiyle doğruya yönelme kapasitesine sahip bir varlık olduğu vurgulanır. Yani bilinçdışının egemenliği, bireyin özgür iradesinin ve sorumluluğunun önünde bir engel olarak görülmez.

2. Rüya Analizi ve Serbest Çağrışım

Freud, rüyaların bilinçdışına açılan bir kapı olduğunu ve bu rüyaların analiz edilerek bilinçdışındaki bastırılmış içeriklerin ortaya çıkarılabileceğini savunur. Ayrıca, serbest çağrışım tekniğiyle bireyin bilinçdışındaki düşüncelerinin serbestçe ifade edilmesini ister.

İslam’da rüya da önemli bir yer tutar, ancak rüyaların farklı bir anlam taşıdığı ve manevi bir yönü olduğu kabul edilir. İslam’da rüyalar bazen bir ilahi mesaj olarak algılanabilir, bu yüzden rüya analizinin yalnızca psikolojik bir perspektiften yapılması, dini inançlar çerçevesinde sınırlı bir yaklaşım olabilir.

Bununla birlikte, günümüzde modern psikanaliz, Freud ve Lacan’ın fikirlerinden ne kadar etkilenmiş olsa da terapinin teknikleri daha geniş bir perspektife oturmuş durumda. Çeşitli psikoterapi okulları, psikanalizin tekniklerini baz alırken aynı zamanda bireysel inançlara saygı göstermek ve farklı kültürel değerleri dikkate almak gerektiğini kabul etmektedir.

Birçok terapist, danışanlarının dini inançlarını göz önünde bulundurarak terapiyi şekillendirmekte ve dini değerlerle çatışmayan bir yaklaşım geliştirmektedir.

 Örneğin, bilinçdışındaki çatışmaların analizi yapılırken, danışanın manevi yönleri de hesaba katılabilir.

Ayrıca, dini inançlarla uyumlu psikoterapi teknikleri geliştirilmiştir; bu da psikanaliz gibi geleneksel terapi türlerinin dinî bağlamda uygulanabilirliğini artırabilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet