Malı görmeden almak caiz mi?

- Malı görmeden almak caiz değil diyorlar, örneğin markette bir çikolata alırken bile ambalajı oluyor içini göremiyoruz ve ambalaj açılırsa iade kabul etmiyorlar…
-Bu durumda alışveriş yapmak caiz olur mu olmaz mı?

Değerli kardeşimiz,

Bahse konu işlem ile marketteki bir çikolata, çay, yağ, şeker vb aynı işlem değildir. Bugün bu ürünler eve varıp açılınca bozuk çıkarsa iade etme hakkı bulunmaktadır.

Ambalajlı bu ürünleri markette açmak da uygun olmaz. Çünkü genel olarak bu ürünlerde bir standart vardır. Müşteri de bunu bilerek almaktadır. Bu sebeple ambalajlı ürünleri ambalajlı şekilde satın almak, "malı görmeden alma" işlemi içerisinde değerlendirilemez.

Sorunuzda ifade edilen husus ise çarşıda pazarda olmayan ya da alışveriş esnasında orada olmayan akde konu bir ürünü, aracı ya da hayvanı satın alma ile ilgilidir.

Mesela, buğday veya hurma ya da üzüm. Bunlar çeşitli evsafta olabilmektedir. Standardı yoktur. Ya da ikinci el bir araç. Müşteri gördükten sonra beğenmezse cayma hakkı vardır ki; buna "hıyaru'r-rü'ye" denir.

- Müşterinin, görmeden satın aldığı bir malı daha sonra gördüğünde, alışveriş akdini feshetme hakkı var mıdır?

Müşterinin, görmeden satın aldığı bir malı, daha sonra gördüğünde, alışveriş akdini feshetme hakkı vardır. Bu hakka "görme muhayyerliği" denilir. Peygamberimiz (asm), “Görmediği bir şeyi satın alan kimse, onu gördüğü zaman muhayyerdir.” (Beyhaki, es-Sünenü’l-kübra, V, 439; Darekutni, es-Sünen, III, 382) buyurmuştur.

Ancak görme muhayyerliğinin sabit olması için akde konu olan malın, fesih işlemine elverişli durumda olması gerekir. Malın, buğday-arpa gibi tahıl ürünleri ve hiç kullanılmamış otomobilde olduğu gibi misli (standart / sabit nitelikte) olması durumunda tek bir örneğinin görülmesi yeterlidir.

Hayvan veya ikinci el otomobillerde olduğu gibi kıyemi (standart olmayan, değişken) mallarda ise, her bir mal ya da ürün için ayrı ayrı görme muhayyerliği vardır.

Görme muhayyerliği, sadece alıcı için söz konusudur. Satıcı görmediği bir malını satarsa onun için görme muhayyerliği olmaz. (Merğinani, el-Hidaye, V, 53) Çünkü malı satmadan önce onu görebilirdi. Dolayısıyla bu hakkını kaybetmiş sayılır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet