Zirai bir ürünü fiyatı artıncaya kadar tüccara emanete bırakmanın hükmü nedir?

Değerli kardeşimiz,

Sorudaki işlemin bir stokçuluk tarafı var, bir de tüccar ile yapılan muamelenin meşruiyeti tarafı var. Birinci konu, stokçuluğun tarifinden anlaşılacaktır.

Piyasada insanların muhtaç olduğu herhangi bir şeyin darlığı bulununca ve bu yüzden fiyatlar artınca, bir kimsenin, ürettiği veya ithal ettiği malı değil de piyasadan/pazardan satın aldığı malı, fiyatı artınca satmak üzere bekletmesi haram olan ihtikârdır, stokçuluktur.

“Fiyatı artıncaya kadar zirai ürünü tüccara emanete bırakma” ifadesinde kapalılık ve eksikler var. İhtimalleri düşünerek şu açıklamayı yapabiliriz:

1. Zirai ürün tüccara emanet edilirse, tüccar bu ürünü yalnızca deposunda muhafaza eder, onu harcayamaz, alıp satamaz. Fiyatlar yükselince ürünün sahibi bu malı ya bizzat veya tüccara vekalet vererek satar. Tüccar kendine alacaksa “akdin iki tarafını temsil ihtilafından kurtulmak için” ürün sahibi ile alım akdi yapar. Bu arada, satım akdinden önceye ait emanet edilen ürünü koruma masrafını ve bunun için sarf edilen emeğin ücretini de alabilir.

2. Tüccara emanet adıyla bırakılan ürünü tüccar kullanacaksa, bu takdirde ürün ona emanet olarak bırakılmış olmaz; çünkü emanete bu işlem yapılamaz. Mislî mal olan ürün ona ödünç verilmiş olur. İstenilen fiyat oluştuğunda tüccar ya malı öder veya ödeme günündeki bedelini öder.

3. Şöyle bir meşru uygulama daha var:

Ofis, ürününü bir şirkete satıyor ve emanet olarak kendi depolarında muhafaza ediyor. Şirket, ürünü parçalara ayırarak sertifikaya bağlıyor ve bu sertifikaları yatırım yapmak isteyenlere satıyor. Ürün / sertifika, istenilen fiyatı bulunca satılıyor ve parça (sertifika) sahipleri kâr ediyorlar. Belli bir müddet sonra şirket feshediliyor ve kalan ürünü ofis rayiç bedelden geri satın alıyor.

Bütün bu işlemlerin haram olan ihtikâra dönüşmeden icra edilmesi gerekiyor.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet