Allah'ın eli (yedullah), kavramını açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Kur'an'da “Yedullah: Allah'ın eli” ifadesi yer alır. Bu gibi ifadeler gerçek anlamında olmayıp mecaz olarak kullanılır. “Devletin eli” dediğimizde nasıl maddi bir el anlaşılmazsa, “Allah'ın eli” ifadesinden de maddi bir el anlamamak gerekir. Bu ifade, Onun kuvvet ve kudretini, icraatlarını anlatır. Bu ifade Kur'an'da hem tekil, hem “iki el” şeklinde tesniye, hem de “ellerimiz” şeklinde çoğul olarak gelmiştir.

1. يَدُ اللّٰهِ فَوْقَ اَيْد۪يهِمْ “Allah'ın eli onların elinin üstündedir.” (Fetih, 48/10)

Bu ayet Hudeybiye'de Hz. Peygambere (asm) biat edenler hakkında inmiştir. Biat olayında Hz. Peygamberin eli onların elinin üzerinde idi. Ama gerçekte bu biat Allah namına olduğundan böyle ifade edilmiştir.

2.  خَلَقْتُ بِيَدَىَّ “…Onu iki elimle yarattım.” (Sad, 38/75)

Ayet, Hz. Âdem'in yaratılışıyla ilgilidir. Bu ifade, "özen gösterdim, itinayla yarattım", anlamını ifade eder.

3. اَوَ لَمْ يَرَوْا اَنَّا خَلَقْنَا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ اَيْد۪ينَٓا اَنْعَامًا “Görmediler mi, biz onlar için ellerimizin yaptığı en'am yarattık.” (Yasin, 36/71)

Ayette geçen en’am; koyun, keçi, inek ve deve gibi hayvanlardır. Cenab-ı Hak -burada olduğu gibi- bazen azametini ifade ederken “biz” şeklinde çoğul sığa kullanmıştır.

Bununla beraber İslam tarihi içerisinde "Müşebbihe" ve "Mücessime" diye bilinen iki fırkanın mensuplarından çoğu "Yedullâh" tabirini "insanın eli" gibi tasavvur etmişlerdir. Selef âlimleri bunları zâhirleri üzere bırakmış, tevile ve açıklamaya kalkışmamışlardır. Bununla beraber teşbih ve tecsime yani Allah'ı mahlûkatına benzetmeye ve cisim olarak görmeye de yeltenmemişlerdir. Onlara göre, Allah'ın eli vardır ama bizim ellerimiz gibi değildir. Yüce Allah Kendisine "el, yüz, göz..." gibi özellikleri nisbet ettiğine göre bunlar öylece kabul edilmelidir. Bunların mahiyetini ve hakikatini ancak kendisi bilir. (bk. Ebu Hanife, Fıkh-ı Ekber, Ter. Hasan Basri Çantay, DİB Yay. Ankara, 1985, s. 8)

Ancak bu konularda ciddi tartışmalar olunca sonraki Kelam âlimleri bunları Allah'ın şanına uygun bir tarzda tevil edilip açıklanması yolunu tutmuşlardır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet