Fatiha suresinin son ayetinin ortasında "en'amte aleyhim"den sonra durulması doğru mudur?

- Fatiha suresinin son ayetinde "Sırâtallezîne en'amte aleyhim"den sonra vakıf (duraklama) işareti lam-elif olduğu halde, duraklama yapanlar bir az geriden almadan "ğayril mağdûbi aleyhim ve leddâllîn" diye devam ederler. Bu duraklama doğru mu veya sadece bu ayete özel mi?

Değerli kardeşimiz,

Bu konuda şöyle bir ihtilaf bulunmaktadır. Fatiha suresinin bahsettiğiniz ayetteki durağını ayet sonu kabul eden alimler vardır. Ğayril mağdubi aleyhimden sonrasını da ayrı bir ayet kabul etmektedirler.

Alimler arasındaki bu ihtilaftan dolayı bazıları burada durmakta bazıları ise durmamaktadırlar.

Kur'an ilimlerine dair kaynaklarda Fatiha suresinin birden fazla adı vardır; ancak bunlardan "Fatiha, es-Seb’u’l-mesânî, Ümmü'l-kitâb" adları hadislerde geçmektedir.(bk. Buharı, "Tefsir", 1, "Ezan", 109; Tirmizî, "Salât", 183.)

Fatiha "ilk, evvel, başlangıç" demektir. Bütün olarak gelen ilk sûre olduğu, Kur'ân-ı Kerîm'i okumaya ve yazmaya onunla başlandığı için bu adı almıştır. Fa­tiha sûresinden önce gelen (nazil olan) âyetler, ait oldukları sûrelerin parçalandır ve bu sûrelerin nüzulü Fâtiha'dan sonra tamamlanmıştır.

es-Seb'u'l-mesânî "ikilenen, tekrarlanan yedi" demektir. Bu sûre yedi âyet­ten oluştuğu ve namazda en az iki kere okunduğu ya da her rek'atta ona bir başka sûre veya birkaç âyet eklendiği İçin bu ismi almıştır.

Ümmü'l-kitâb "kitabın aslı, temeli, anası" demektir. Bazı hadislerde "Ümmü'l-Kur'ân" (Kur'an'ın anası) şeklinde ifade edilmiştir. Fatiha sûresine bu ismin verilmesi, yukarıda işaret edilen ve az sonra açıklanacak olan içeriği sebebiyledir.

Fatiha'nın yedi âyetli bir sûre olduğunda görüş birliği vardır. Bu yedi âyetin sayımı, besmelenin Fatiha sûresine dahil bir âyet olup olmadığı konusundaki gö­rüş ayrılığı sebebiyle farklı olmuştur. Mekke ve Kûfeli kıraat âlimlerine (kurrâ) ' göre besmele Fâtihaiya dahil bir âyettir, "el-hamdü" ile başlayan ise İkinci âyettir. Medine, Basra ve Şam kurrâsına göre besmele, Fâtiha'ya dahil bir âyet değildir,

"el-hamdü..." birinci âyettir. Bu konuya besmelenin tefsirinde tekrar dönülecektir. Besmeleyi Fâtiha'dan saymayanlara göre "en'amte aleyhim"den sonrası ayrı bir âyettir ve yedi rakamı böyle tamamlanmaktadır. (Diyanet Tefsiri, Kur’an Yolu:I/3-4.)

Fâsıla, aslında vakf (durak) üzerine binâ edilir. Bu yüzden fâsıla, merfu kelime karşılığında mecrur; mecrur mukabilinde merfu olarak gelir.

"Biz kendilerini yapışkan bir çamurdan yarattık." (Saffât, 37/9-11)

âyetleri buna misâldir.

Kur'an'daki fâsılaların sonu, çoğunlukla, harf-ı med, harf-ı lin ve nun'un ilhâkı ile biter. Bunun sebebi Sibeveyn'in dediği gibi, bir ses güzelliği meydana getirmesidir. Araplar konuşurken sesi güzelleştirmek gayesiyle; elif, ya ve nun harflerini bitiştirirler; şayet terennümde bulunmazlarsa, bunları kullanmazlar. Bu harfler, Kur'an'da en kolay ve tatlı bir durak işareti ile gelmiştir. Fâsıla harfleri, ya birbirine benzer, ya da birbirine yakın olarak gelirler. Fahrüddin er-Râzı ve diğer bazı müfessirler şöyle der: Kur'an'ın fâsılaları, bu iki kısmın dışında değil, bilakis bunlardan ibarettir. Bu yüzden besmele ile beraber Fâtihâ sûresinin âyet sayısı hakkında Şâfii mezhebinin görüşleri, Hanefi mezhebine tercih edilir. Şâfiî âlimler, sûredeki 'sırâtallezine ' ayetini sonuna kadar bir ayet sayarlar. Altıncı âyetin sonunu, 'en 'amte aleyhim ' kabul edenlerin görüşü doğru değildir. Çünkü bu fâsıla, sûrenin diğer ayetlerine benzemediği gibi, mümâsele ve mukabele bakımından da benzememektedir. Halbuki fâsıla benzerliğe riâyet edilmesi gerekir (Suyûtî, el-İtkan Fi Ulumi'l Kur'an, II, 124-135).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet