İnfakta bulunmanın, sadaka vermenin ölçüsü nedir? Tüm arttırımlarımı (birikimlerimi, ihtiyaçlarımı karşıladıktan sonra geriye kalan kısmı) sadaka olarak verebilir miyim?

Bir Müslümanın kazancından fakirlere, hayır kurumlarına vs. vermesi farz olan miktar zekat miktarıdır. Bir kimse elindeki para, mal vs.nin zekatını vermesi farzdır. Bunun dışında ne kadar infak ederse nafile sadaka hükmündedir.

Bir kimse ailesinin geçimini temin ettikten sonra, isterse malının yarısını isterse de tamamını sadaka olarak dağıtabilir. Bu konuda kısıtlama getirilemez. Bu konuda esas olan başkalarına muhtaç duruma düşmeyecek şekilde hayırda bulunmaktır.

Âyette şöyle buyurulur;

"Sana, neyi fakirlere harcayacaklarını sorarlar; de ki; artan malı verin."(Bakara, 2/219)

İbn Abbâs, artan malın, "Aile fertlerinin ihtiyaçlarından arta kalanı." olduğunu belirtir (İbn Kesîr Tefsîri, Mısır (t.y.), I, s. 255-256)

Elmalılı, âyetteki "arta kalanı infâk ediniz" hükmünün şu anlama geldiğini belirtir:

"Malınızın temel ihtiyaçlarınızdan fazlasını infâk ediniz. Meşrû yoldan mal kazanınız ve bu maldan kendinizin ve aile fertlerinizin zorunlu ihtiyaçlarından fazlasını hayır için harcayınız. Diğer âyetlerde de belirtildiği üzere karı, küçük çocuklar, fakir durumdaki ana-baba, dede ve nineler aile ferdidir. Bunların nafakası, bir kimsenin kendi nafakası kabilindendir. Bu yüzden hayır yapacağız diye kendinizi ve aile fertlerini nafakasız bırakmak câiz olmaz." (Elmalılı, Hak Dini Kur'ân Dili, İstanbul 1960, II/767).

Temel ihtiyaç maddeleri ve ailenin bir yıllık zarûrî ihtiyaçları zekâttan muaftır. Hadîste:

"Müslümana atı ve kölesinden dolayı zekât yoktur." (Buhârî, II/121; Müslim, II/ 676)

buyurulur. Bunun dışındaki temel ihtiyaçlar isim olarak nass'larda yer almamış, ancak bu konuda "ma'rûf = bilinen, örfleşen, devirlere göre aslî ihtiyaç sınıfına giren şeyler" esas alınmıştır.

Aslî ihtiyaçlar şöylece sıralanabilir:

1) Bir kimsenin ömür boyu içinde oturacağı evi, bağ, bahçe ve tarlası.

2) Binek ve koşum hayvanları, otomobil, servis arabası, traktör, su motoru, meslek ve sanatını ifa için kullandığı makine, tezgah, fabrika vb. âletler. Bunlar geliri üzerinden zekâta tâbi olur.

3) Örfe uygun giyim ve ev eşyası. Halı, kilim, altın ve gümüş olmayan yemek takımları, koltuk, çamaşır makinesi, buzdolabı, televizyon, radyo vb. elektronik âletler.

4) İlim adamlarının kütüphanesi.

5) Kendisinin ve bakmakla yükümlü öldüğü kimselerin bir yıllık yeme, içme, giyim vb. harcamaları.

6) Nisap miktarına ulaşmayan ve ticaret için kullanılmayan süs ve zinet eşyası.

İbnü'l-Hümâm bunları "Oturulacak ev, giyilecek elbise, ev eşyası, binilecek hayvanlar ve kullanılan silâhlar için zekât yoktur." (Fethu'l-Kadîr, I, 487) şeklinde özetler.

İlave bilgi için tıklayınız:

ZEKÂT...