Allah Ezelde, Olacak Her Şey`i Bilmekle Bizi O Şey`i Yapmaya Zorlamış Olmaz mı?

Hayır. Çünkü kulun bir şey`i yapacağını Allah`ın bilmesinin, kulun fi`li üzerinde zorlayıcı bir te`siri yoktur. Bunu bir misalle izah edelim: Astronomik incelemeler neticesi 1 sene sonra ay`ın tutulacağını bildiğimizi farzedelim. Günü gelince ay tutulsa, bu, ay`ın biz bildiğimiz için tutulduğu mânasına gelebilir mi? Hayır. Çünkü ay, biz bildiğimiz için değil, tutulma sebeblerinin varlığından dolayı tutulmuştur. Biz o sebebleri daha bir sene önceden ilmî incelemelerle keşfederek ay`ın tutulacağı hususunda bilgi sahibi olduk. Hiçbir zaman biz ay`ın tutulacağını söylediğimiz için ay tutulmadı. Aynen bu misal gibi, Allah da kulun irâdesini hayır veya şerden hangi istikamette kullanarak nasıl bir davranış yapmak istediğini önceden bilir, onu tesbit ve takdîr eder. Zamanı gelince de kulun istediği istikamette yaratır. Allah`ın bu bilmesi, kulun o fi`li işlemeyi istiyeceği içindir. Yoksa, Allah bildiği için kulun o işi yapmayı istemesi ve işlemesi söz konusu değildir. Şu halde, kulun irâdesini kullanarak işlediği fiillerini Allah`ın ezelde bilip takdîr etmesi, kulu mes`uliyetten kurtarmaz. Çünkü, bu bilişte kulu bir zorlama, irâde ve ihtiyarını ortadan kaldırma durumu kesinlikle yoktur.