Namaz kılarken abdesti bozulan özürlü mü sayılır?

- İnternette birkaç yerde böyle bir fetva ile karşılaştım: Namaz kılarken abdesti bozulan Hanefi, hemen omuzuna selam verip, namazdan çıkar. Vakit çıkmadan abdest alıp, namazını baştan tekrar kılar. Malikî mezhebinde, namazı bozulmaz. O anda özür sâhibi olur.
- Maliki mezhebine göre namaz kılarken abdestin bozulursa özürlü sayılırsın ve namazın bozulmaz. Acaba bu meselenin aslı nedir?
- Herhangi bir kaynakta böyle bir şey var mı?

Değerli kardeşimiz,

Hanefi mezhebine göre konunun özeti şöyledir:

Namaz içinde bulunan kimseden burun kanaması veya kusuntu gibi ihtiyari olmayan ve bu cihetle "hadesi semavi" denilen abdesti bozacak bir şey zuhur etse muhayyer olur:

Dilerse abdest alıp namazı yeniden kılar, buna "istinafı salat" denir. Faziletli olan da budur.

Veya dilerse namaza aykırı bir şey ile asla uğraşmaksızın, en yakın yerdeki su ile abdest alır, tek başına kıldığı bir namaz ise bu abdest aldığı yerde veya evvelce namaza başlamış bulunduğu yerde namazının kalan kısmını tamamlar; imama uyarak namaz kılıyor ise, evvelki yerine ya da cemaat olacak şekilde uygun bir yere dönüp orada namazını tamamlar; imama uymaya engel olacak bir yerde durup orada imama tekrar uymaz. Ancak cemaatle namaz kılınıp bitmiş ise, bu durumda tek başına namaz kılan gibi hareket eder. Buna da "binai salat" denilir.

Böyle bir kimse, abdest almak için yakın suyu bırakıp uzağa gitse veya gidip gelirken Kur'an okusa veya bu esnada avret mahalli açılsa, artık namazı bina edemez, yeniden kılması lazım gelir.

Bu açıklamalar, kişinin kasten kendi fiili ile abdestini bozmamasıyla alakalı hususlardır. Kendi kastıyla abdestini bozarsa, namaz bozulmuş olur, abdest alıp namazı yeni baştan kılması gerekir.(1)

Maliki mezhebine gelince, ayrıntılarda farklılıklar olmakla birlikte, bu konu özür başlığı altında ele alınmış olsa da bu durum ilmihal kitaplarında bahsedilen anlamda bir özür değildir. Cemaatle namaz kılınıyorsa imamda abdesti bozan bir şey meydana gelmişse ve kasıt yoksa, cemaatin namazının bozulmaması anlamında bir özür (mazeret) kabul edilir. Bu durumda imam olan kimse hemen cemaat içinden birisini yerine geçirir, buna istihlaf denir. Eğer hemen başkasını yerine geçirmez ve namazı kıldırmaya devam ederse, cemaatin de namazı bozulur. Bundan sonra istihlaf da yapamaz.(2)

Yalnız başına namaz kılan konusunda mezhepte iki görüş olduğu belirtilmektedir. Bu görüşlerden birisi, Hanefi mezhebinde de anlatıldığı gibi abdest alıp kaldığı yerden namaza devam etmek; diğeri tek başına namaz kılanın namazı yeni baştan kılması şeklindedir.(3)

Maliki mezhebinde, vücudun normal mahreçlerinden (çıkış yerlerinden), yani ön ve arkadan gelen idrar, gaita, yel, meni, mezi, vedi, istihaza kanı abdesti bozar; ancak kan, irin, taş, solucan vs bozmaz. Deriden çıkan kan, irin gibi şeyler ile lezzetsiz kendiliğinden çıkan meni abdesti bozmaz. Abdesti bozan idrar, yel gibi şeyler, bir namaz vaktinin yarısından fazla elde olmayarak gelirse, o kişi özürlü olur ve abdesti bozulmaz. Eğer namaz vaktinin yarısından azda geliyorsa özürlü olmaz. İmam Malikî’nin meşhur görüşü budur.

Bir de Malikî mezhebinde meşhur olmayan zayıf bir görü daha vardır. Buna göre, abdesti bozan bir şey, elde olmayarak bir defa bile gelse, o kişi özürlü olur ve abdesti bozulmaz. Arada geliyorsa, abdest almak müstehab olur.

İşte soruda bahsedilen hüküm bu görüşle ilgilidir. Bu içtihat, hasta ve yaşlılar için veya bunların vaziyetindekiler için bir kurtuluş ve kolaylık yoludur. Hanefîler de böyle bir sıkıntıya uğrarsa, isterlerse Maliki mezhebini taklit edebilirler.

Kaynaklar:

1) bk. el- İhtiyar li Talili’l-Muhtar, I, 63, “[حكم من سبقه الحدث وهو في الصلاة]”
2) bk. el-Hulasatü'l-fıkhiyye ala mezhebis sadâtil Malikiyye, s. 116.
3) Ayrıntılı bilgi için bk. ez-Zahire, II, 92.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet