Mekke veya Medine’de yaşayan biri bedel hac yapabilir mi?

- Sağlık nedeniyle hacca bizzat gidemeyecek bir Müslümanım. Yerime vekil bir Müslümanı göndermek istiyorum. Bu kişinin bulunduğum şehirden olması şart mı?
- Örneğin Türkiye'de yaşayan biri olarak Mekke’de yaşayan bir Müslümana vekalet vererek masraflarını karşılasam, o da benim yerime vekil olarak hac ibadetimi yapsa geçerli olur mu?
- Kurban vekaleti için başka ülkede bulunan kişilere vekalet verip daha ucuza kurban kestirenler var. Bu hac konusu da buna kıyas olabilir mi?
- Eğer olmaz ise, haccın kurbandan farkı var mı?
- Ayrıca üç sorum daha var:
1. Kendisi imkanı bulunmadığı için hac yapmamış, ama şimdi imkan bulunmuş, kendine mi yapmalı, başkası için bedel olarak da yapabilir mi?
2. Hem hac organizesi görevlisi hem de bedel haccı bir arada olur mu?
3. Bedel haccı için bu haccı isteyenden para alabilir mi?

Değerli kardeşimiz,

- Türkiye’deki bir kimse, kendi adına hac yapması için Suudi Arabistan’daki örneğin Mekke veya Medine’de bulunan bir kişiye vekâlet verip bedel hac yatırabilir mi, hac geçerli olur mu? Hanefi ve Şafi mezhebine göre farklı hüküm var mı?

Hanefi mezhebine göre, yaşayan ve kendisine hac farz olan, fakat mazereti sebebiyle hac edemeyen kimsenin hac vekili, kendi memleketinden olacaktır. Mekke'deki bir kimseyi vekil yapamaz.

Bedel olarak hac yapmakta asıl olan, müvekkilin memleketinden yola çıkmaktır. Dolayısıyla Türkiye’de bulunan bir kimsenin Suudi Arabistan’daki bir kimseye hac için vekâlet vermesi caiz olmaz. Ancak hac yapmadan ölüp yerine hac yapılmasını vasiyet eden kişinin terikesinin üçte biri, kendi memleketinden gitmeye yetmiyorsa, istihsanen, yettiği yerden vekil gönderilebilir. (Mevsılî, el-İhtiyar, Hac Bölümü)

Kurban buna kıyas edilemez; çünkü kurbanın, yükümlünün kendi memleketinde kesilmesi de Mekke'de kesilmesi de vacip değildir.

Şafi mezhebine göre ise, Türkiye’de bulunan bir kimsenin, Suudi Arabistan’da bulunan bir kimseyi vekil tayin etmesi, vekilin hac menasikine, mikat mahallinde ihrama girerek başlaması şartıyla geçerli olur. (bk. Tuhfe, Nihaye, Muğni, Bacurî Hac Bölümü)

Hanefi olanlar, paraları az ise, Şafi mezhebini taklit ederek, vasiyet etmemiş ana, baba ve yakınları için, Mekke’de vekil tutabilirler.

- Kendisi imkânı bulunmadığı için hac yapmamış, ama şimdi imkân bulunmuş, kendine mi yapmalı, başkası için bedel olarak da yapabilir mi?

Buradan giderken bedel hac yapmaya niyet ederse, orada hasıl olan hac imkânı kendisi için hac yapmayı zaruri kılmaz, bedel olarak yapabilir. Sonradan kendisi için imkân elverirse kendisi için de hacca gider.

- Hem hac organizesi görevlisi hem de bedel haccı bir arada olur mu?

Nasıl olsa orada bir hac yapacak. Bunu kendisi veya başkası için yapabilir.

- Bedel haccı için bu haccı isteyenden para alabilir mi?

Bunu karşı tarafa (onu bedel olarak gönderene) açıklaması gerekir. Çünkü bedel parası, haccın gerektirdiği bir masraftır, bunun için veriliyor. Görevlinin masrafını organize üstleniyor ve ona bazı görevler veriyor. Bir de bedel gönderenden -hac için diyerek- para alırsa, masrafı değil, hac ibadetine karşı ücret almış olur. Bunun ücret olmaktan çıkması ancak karşı tarafa, “Benim masrafımı organizasyon ödüyor, siz bana bir şey verecekseniz bu hediyeniz olacak.” demesi gerekir. Karşı taraf bunu kabul ederse verilen hediye olur.

Bedel Yapan Hac Organizasyonu Görevlilerinin Kurbanı

Bedel hac yapan bir vekil, adına vekâlet yaptığı kişinin vermiş olduğu vekâlet doğrultusunda hareket eder. Vekâlet veren, vekile ifrad haccı yapmasını istemiş ise, vekil ifrad haccı yapar. Şayet vekil, umre ile birlikte bir hac yapmasını istemiş ise, o takdirde vekil, umreli olan hac çeşitlerinden bir tanesini yapar. Dolayısı ile kesilecek hedy kurbanını da vekil adına keser. (Zuhaylî, El-Fıkhu’l İslami, 3/443)

Fakat vekâlet veren kişi, "ifrad haccı yap" dediği hâlde umreyi de katarak hac yapacak olursa, durum değişir. Çünkü örneğin, umreyi kendi adına, haccı bir başkasının adına yapabilir. (Zuhaylî, a.g.e., 3/445)

Bu durumda hedy kurbanını kendi adına kesmesi gerekir. Zira ihsar kurbanının dışındaki bütün kurbanlar, bedel yapmaya memur olan kişiye aittir. (Aliyyu’l-Kârî, el-Meslekü’l-Muktesit, s. 505-506)

Bedel Yapanların Umre ve Haccının Durumu

Hac yapmak üzere vekil kılınan kimse, gönderen adına hac yaptıktan sonra kendi adına umre yapabilir. Yine, umre yapmak üzere vekil kılınan kimse gönderen adına umre yaptıktan sonra kendi adına hac yapabilir. Ancak vekil kendi adına yaptığı menasik için beklediği günlerde yaptığı masrafları kendisi karşılar.

Vekil, kendi adına yapacağı hac ya da umreyi asıl görevinden önce yaparsa, yolculuğu kendi adına yapmış olacağı için aldığı parayı iade etmesi gerekir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet