İtikaf, beş vakit namazın kılınmadığı mescitlerde yapılabilir mi?
- Mezheplerin bu konudaki görüşleri nedir?
Değerli kardeşimiz,
İtikaf, akıl bâliğ veya temyiz kudretine sahip bir Müslümanın, bir mescitte ibadet niyetiyle bir süre durması anlamında bir fıkıh terimidir.
İtikâf Yapılan Yer:
Hanefîlere göre: (1) Erkeklerle temyiz çağındaki çocuklar için itikâfın yeri, cemaatle namaz kılınan mescittir. Bu mescit de ister içinde beş vakit namaz kılınsın, ister kılınmasın, imam ve müezzini bulunan mescittir. Camide itikâf, ittifakla mutlak olarak sahihtir. Bu görüşün dayandığı delil İbn Mes'ud'un şu sözüdür:
"İtikâf ancak cematle namaz kılınan yerde yapılır."(2)
Kadınlar için itikâf yeri evlerinin mescididir. Bu yer de evde namaz kılmak için ayrılan yerdir.
Hanbelilere göre:(3) Cemaatle namaz kılması gerekli olan erkekler, ancak cemaatle namaz kılınan mescitte itikafa girebilirler. İhtilafsız olarak mescit dışında itikâfa girmek sahih değildir. Çünkü Allah Tealâ:
"Mescitlerde itikâfta bulunduğunuzda kadınlarınıza yaklaşmayın."(4)
buyuruyor. Eğer mescitler dışında itikâfa girmek sahih olacak olsaydı, kadınlarla cinsî ilişki yasaklanmazdı. Çünkü cinsi ilişki itikâfta mutlak olarak haramdır. Mescidin içinde cematle namaz kılınan bir mescit olmasının şart koşulmasının sebebi, cemaatle namaz kılmanın vacip olmasına binaendir. Kişinin cemaatle namaz kılınmayan bir mescitte itikâfa girmesi şu iki şeyden birine sebep olmaktadır: Ya vacip olan cemaati terketmeye yahut vacip olan cemaatle namaz için mescidden çıkmaya sebep olur. Bundan sakınmak mümkün olmasına rağmen, bu durum çok kereler itikâfa giren kişinin dışarı çıkmasına sebep olur. Bu ise itikâfa aykırıdır. Çünkü itikâf, kişinin bir yerden ayrılmaması, o yerde Allah'a ibadet üzere ikamet etmesi demektir.
Aşağıdaki durumlarda bulunan her mescitte itikâf sahihtir:
a) Eğer itikâf namaz vaktinin dışında bir gecelik bir zaman yahut günün bir kısmında bir engel olmaksızın yapılırsa sahihtir. Eğer itikâf yapılan bir mescitte bazı zamanlarda cemaatle namaz kılınıyorsa, o zamanda itikâfa girmek sahih olup diğer zamanlarda sahih değildir.
b) Hasta, özürlü, kadın, çocuk, kendisinden başka namaz kılanın bulunmadığı bir köyde oturanlar gibi cemaatle namaz kendileri için vacip olmayan kimselerin her mescitte itikâfa girmeleri caizdir. Çünkü zaten onlara cemaat vacip değildir.
Kadının evinin mescidinde itikâfa girmesi sahih değildir. Çünkü orası gerçekten ve hükmen mescid sayılmaz. Eğer caiz olsaydı, müminlerin anneleri bir defa da olsa caiz olduğunu göstermek için yaparlardı.
Kadın eğer mescitte itikâfa girerse önüne bir perde çekmesi müstehaptır. Çünkü Hz. Peygamber (asm)'ın hanımları itikâfa girmek isteyince mescitte kendilerine çadır kurulmasını emrettiler. Dolayısıyla mescide gittiler. Çünkü mescide erkekler gelir gider. Hem erkekler hem de kadınlar için hayırlı olan onların erkekleri, erkekIerin de onlan görmemeleridir.
Cuma kılındığı hâlde cemaatle namaz kılınmayan bir mescitte cemaatle namaz kendisine vacip olan kimselerin üzerinden bir namaz vakti geçiyor ise, böyle bir mescitte itikâfa girmeleri sahih değildir. Çünkü cemaatle namaz kılmayı terketmemek gerekir.
Bir kimse üç meşhur mescit dışında herhangi bir mescitte itikâfa girmeyi adarsa, o kişi başka bir mescitte de namaz veya itikâf adağını yerine getirebilir. Çünkü Allah Tealâ kendisine ibadet için belirli bir yer tayin etmemiştir. Dolayısıyla kişinin adamasıyla böyle bir belirleme yapılamaz. Eğer belirlenseydi, oraya gitmeye mecbur olurdu.
Malikîlere göre: (5) Bütün mescitler itikâf yeridir. Herkese açık olmayan ev mescitlerinde itikâf yapmak sahih değildir.
Şafiîîere göre: (6) İster üst kısmında, ister bağlı birimlerinde olsun mescitte itikâfa girmek sahihtir. Camide itikâfa girmek cami dışındaki mescitlerde itikâfa girmekten daha iyidir. Bunun sebebi camide itikâfa girmenin vacip olduğunu söyleyenlerin ihtilâfından kurtulmaktır. Ayrıca hem camide cemaat daha fazladır. Hem de cuma namazı kılmak için dışarı çıkmaya ihtiyaç yoktur. Kendisine cuma namazı farz olan ve cuma için çıkmayı şart koşmamış olan kimse tarafından, içlerinde cuma günü bulunan ve peş peşe tutulması adanan itikâflarda camilerde itikâfa girmek vaciptir.
Şafıîlerde son görüşe göre, kadının evindeki mescitte itikâfa girmesi sahih değildir. Evdeki mescit namaz kılmak için hazırlanan yerdir. Sahih olmamasının sebebi burasının gerçekten mescit olmamasıdır. Bu görüşün dayandığı delil, evdeki mescit değiştirilebilir, orada cünüp olarak gezilebilir olmasıdır. Ayrıcı Hz. Peygamber (asm)'in hanımları mescitte itikâfa girerlerdi. Eğer onların evleri itikâf için yeterli olacak olsaydı, evlerinde itikâfa girmeleri daha iyi olurdu.
Özet olarak, Malikîler ve Şafıfler hangi mescit olursa olsun itikâfi caiz görüyorlar. Hanefîler ve Hanbelîler ise, itikâfta mescidin cami olmasını şart koşuyorlar. Cumhura göre ev mescitlerinde itikâf caiz olmayıp sadece Hanefîlere göre kadınlar için caizdir.
Dipnotlar:
1. ed-Dürrü'l-Muhtâr, II, 176.
2. Bu hadisi Taberanî rivayet etmiştir. Nasbu'r-Râye, II, 490.
3. el-Muğnî, III, 187-191; Keşşafu'l-Kınâ, II, 409-412.
4. Bakara, 2/187
5. el-Kavânînü'l-Fıkhıyye, 125; eş-Şerhu's-Sağîr, I, 725; II, 253-255, 265.
6. Muğni'l-muhtâc, 1,450 vd.; el-Mecmu, VI. 508 vd.; el-Mühezzeb, 1,190 vd.
(bk. Vehbe Zuhayli, İslam Fıkhı Ansiklopedisi, 3/220-222)
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
