Hz. İsa kilise yaptırdı mı?
- Kilisenin o zamanki gerçek İslam ile bir ilgisi var mıdır?
- Hz. İsa aleyhisselam kilise mi yaptırdı?
Değerli kardeşimiz,
Hristiyan ibadetinin yapıldığı yer anlamda bilinen kilisenin, Hz. İsa aleyhisselama indirilen hak din ile bir ilgisi yoktur ve Hz. İsa kilise yaptırmamıştır.
Kuran’da yer almayan kenîse kelimesi, İslâm öncesi Arap edebiyatında ve fethedilen ülke halklarıyla yapılan antlaşmalarda geçmekte, hadislerde Hristiyanların yanında Yahudilerin mabedi anlamında da kullanılmaktadır. (Müsned, I, 416; II, 222; IV, 74; V, 320, 441, 442; VI, 25, 51; Buhârî, Salât, 48, 54..)
Kuran’da yer alan aynı anlamdaki bîa (çoğulu biya‘) (Hac, 22/40) Farsça’dan gelmiş olabileceği nakledilmekle birlikte (Mevhûb b. Ahmed el-Cevâlikī, s. 81) kelime Süryânîce’dir.
Muhtemelen Süryânî kiliseleri Pers topraklarında bu isimle anıldığı için Farsça’dan geldiği yorumu yapılmıştır.
Bîa Süryânîce’de “yumurta” manasına gelmekte, mecazi olarak mabetlerin kubbeleri için kullanılmaktadır. Müfessir ve dilcilerden bazıları kelimeyi Hristiyanların, Yahudilerin, hatta kâfirlerin mabedi olarak açıklamaktadır. (Tâcü’l-arûs, “bya” md.; Mustafavî, I, 346; el-Muvatta, Selâm, 6; Ebû Dâvûd, İmâre, 30; Jeffery, s. 86-87)
Kilise kelimesinin Hristiyan geleneği içerisinde teorik bağlamda birbiriyle ilişkili, pratikte ise birbirinden ayrı dört mânası vardır:
Bunlardan birincisi, bütün bir Hristiyan imanını ve bizzat doktrinin kendisini ifade etmektedir. Böylece Hristiyan kilisesi denildiğinde ibadetten teolojiye kadar bütün Hristiyanlık imanını tanımlayan geniş bir anlam kastedilmiş olur.
Kelime ikinci olarak, “mezhep” anlamına gelmektedir. Bu durumda Katolik kilisesi, Ortodoks kilisesi ve Protestan kilisesi denildiğinde mezhep farklılıkları anlaşılır.
Kilisenin daha özelleşmiş ve Hristiyan teolojisinde işlenmiş üçüncü kullanımı cemaat kavramı ile ilişkilidir. Hristiyanlık başından beri şeriat kavramından ziyade ritüel kavramına yönelmiştir. Bundan dolayı ritüelin yerine getirildiği mekân olarak kilise kavramı Hristiyanlık’ta diğer dinlerin çoğundan daha önemli olmuş ve bu konuda teolojik çalışmalara kaynaklık etmiştir.
Kilise kelimesinin daha çok bilinen ve kullanılan anlamı Hristiyan ibadetinin yapıldığı yerle ilgilidir.
İmparator Konstantinos’un IV. yüzyılda Hristiyanlığa tanıdığı özgürlük ortamından önce mimari birim olarak herhangi bir kilisenin varlığına dair delil yoktur.
Hristiyanlar I. yüzyılın sonuna kadar sinagoglarda ibadet ediyorlardı. Bu tarihlerde Yahudilerin onları sinagoga sokmama kararından itibaren ilk Hristiyanların evlerde toplanmış oldukları düşünülmektedir. IV. yüzyıldan itibaren oluşan serbest ortamdan sonra Hristiyanların toplu ibadet için özel mimari birimler inşa ettiği bilinmektedir.
İlk Hristiyan kiliseleri, Roma mahkeme binaları olan bazilikalardan esinlenilerek inşa edilen ince uzun yapılardı. Bazilika tipli kiliseler günümüze kadar devam ettiyse de kilise içerisinde yapılan ayrıntılı törenler, yeni kilise mimari tiplerinin doğmasına sebebiyet verdi. Din adamlarının tören yapmasını sağlayacak yeni alanlar hem iç hem dış görünüm itibariyle kilise biçimlerini çoğalttı.
Muhtemelen bu ihtiyaca abidevî eser yapma kaygısı da eklenmiştir.
Böylece haç ve kare planlı kilise mimari tipleri doğdu.
Kilisenin iç kısmına yönelik düzenlemelere göre dış görünüm düzenlemeleri daha çeşitli olmuştur. Dönemin revaçta olan sanat akımları kilisenin dış yapısını alabildiğince çeşitlendirmiştir. (bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Kilise md.)
İlave bilgi için tıklayınız:
- KİLİSE.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
