Hangi kitaplar için el kesme cezası verilmez?

Tarih: 26.08.2015 - 00:34 | Güncelleme:

Soru Detayı

- Ebu Hanife'ye göre hangi kitaplar için el kesilmez?
- Mesela Matematik, Geometri, Tarih kitapları gibi dini ilim ihtiva etmeyen ilim kitapları için kesilir mi?
- Sözlük için kesilir mi?
- İçinde düşündürücü ve ders verici hikayeler, kıssalar olan kitaplar için kesilir mi?
- Roman için kesilir mi?
- Ebu Hanife’nin 3 öğrencisinin bu konudaki görüşleri nasıldır?
- Diğer mezheplerin bu konuda içtihatları nasıldır?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Hırsızlık suçunun işlenmiş sayılabilmesi için suçlu, çalınan mal ve çalma eylemiyle ilgili bazı şartlar aranır.

Bunlar da fıkıh mezhepleri arasında kısmen farklı görüşler bulunsa bile suçlunun suç işleme kastının mevcudiyeti, çalınan malın başkasına ait olması, muhafaza altında bulunması ve hukukî-malî bir değer taşıması, bu malın gizlice alınması gibi şartlardır.

Bunun dışında kalan benzeri eylem ve teşebbüsler ise ya ta‘zîr cezası kapsamına giren ya da sadece kul hakkı ihlâli ve dinî sorumluluk çerçevesinde mütalaa edilen bir fiil olarak kalır.

Çalınan şeyin hukuken hem mal hem mütekavvim sayılması şartı, genelde bütün akitlerde ve hukukî ilişkilerde aranan bir şartın konuya uyarlanmış şeklini ifade eder. İslâm hukukçuları, bir şeyin mal kabul edilebilmesi için o şeyin insanlar tarafından mal edinilmesinin âdet haline getirilmiş olmasını, mütekavvim olabilmesi için de o şeyden faydalanmanın hukuken imkân dahilinde bulunmasını gerekli görürler.

Ebû Hanîfe, mal olma vasfına sahip bulunmayan ölmüş hayvan eti ve derisi gibi şeyleri veya çok bol oluşu yüzünden kendi döneminde iktisadî bir kıymet taşımayan ve insanların ihtiyaç duymadığı anız, saman, ot ve odun gibi şeyleri veya depolanmayan, çabukça bozulabilen, hemen tüketilen meyve ve sebze gibi yaş yiyecekleri, et, ekmek ve benzeri malları, aynı şekilde mushafı, dinî kitapları veya ilmî eserleri çalan hırsıza had cezasının uygulanmayacağı görüşünü benimser. Ebu Hanife, diğer bazı mülâhazalar yanında bu malların hukuken mütekavvim sayılıp sayılmadığı hususunu da göz önünde bulundurmuş olmalıdır.

Diğer mezheplerin hukukçuları, Ebû Hanîfe’nin görüşünde olmayıp mülkiyete konu teşkil eden herhangi bir mal alım satıma konu olabiliyor, takas yapılıyorsa böyle bir malı çalma halinde suçun tam olarak gerçekleştiğini kabul ederler; ancak bu kuralın uygulanmasında farklı görüşlere sahiptirler.

İmam Azam Ebu Hanife’ye göre Mushaf’ın çalınmasından dolayı el kesme cezası uygulanmamasının illetini, İmam Muhammed şöyle açıklamıştır:

Mushaf’ı alan herkes onu okumak için veya herhangi bir meseleyi öğrenmek için aldığını iddia edebilir. Bu ise şüphe oluşturur. Amaçlanan Mushaf’ın içindekidir; cildi yahut kâğıdı değildir. Bu amaca bakılarak el kesme cezası uygulanmaz. Çünkü bu mal değildir. Mushaf’ın gümüş işlemeli olması durumunda da hüküm bu şekildedir. Asıl amaç içindekini çalmaktır. Nitekim bir kimse içinde bir dinar sarılı bulunan bir bez parçası çalsa, ama bunu bilmese had cezası gerekmez. Çünkü çalmayı amaçladığı şeyin değeri nisap miktarı kadar değildir.

Ebu Yusuf’a göre ise altın yahut gümüşle süslenmiş bir Mushaf’ta süsler nisap miktarını buluyorsa el kesme cezası uygulanır. Çünkü bu süsler Mushaf’ın bir parçası değil ondan ayrıdırlar.

Hadis, şiir veya edebiyat kitaplarının çalınmasında da aynı şekilde had cezası gerekmez.

Kıymeti nisap miktarına ulaşan, yazılmış yahut yazılmamış hesap defterleri ve benzerlerini çalmak had cezasını gerektirir. Zira bunları çalmaktan gaye kâğıtlarıdır.

Bazı İslam hukukçularına göre ilim kitaplarının çalınmasıyla el kesme cezası uygulanmaz. Bu kitapları çalmaktan maksat içindeki ilimdir. İlim ise mal değildir.

Şiir ve edebiyat ve hesap defterlerinin çalınmasına gelince, bunların cilt ve kâğıtları nisap miktarına ulaşmış ise had cezası uygulanır.

İmam Ebu Yusuf’a göre ise, kitap çalan kimse için el kesme cezası verilir. Çünkü insanlar kitaplarını en kıymetli malları olarak muhafaza ederler. 

Şafii ve Malikilere göre ise, Mushaf yahut diğer kitapların çalınmasından dolayı had cezası gerekir. Mushaf yazılmadan önce sayfaları ve cildi değerli bir mal idi. Binaenaleyh yazıldıktan sonra da bu mâliyet devam etmektedir. Ayrıca Mushaf yahut ilmî kitaplar mülk edinilen, satılması, ticareti ve elde edilmesi caiz olan kıymetli mallardır.

Hanbelîlere göre ise, aslen mubah olan ve örf olarak mal edinilmesi mümkün olan her türlü mal hırsızlığa konu olmaktadır. İster iktisadi değer içersin ister içermesin; kitap çalındığı zaman kıymeti nisap miktarına ulaşmışsa el kesme cezası uygulanır.

Kaynaklar:

Bardakoğlu, Ali, Hırsızlık, DİA.
- Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen yayınevi, İstanbul (b.y).
- Ceziri, Abdurrahman, Dört Mezhebe Göre İslam Fıkhı (Terc. Mehmet Keskin), Çağrı Yayınları, İstanbul 1993.
- Ergin, Sami, İslam Hukukunda Tazir suçları, Yüksek Lisans Tezi.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Bu içeriği faydalı buldunuz mu?
Yorum yapmak için giriş yapın veya kayıt olun