Fırında unutulan yiyecekleri yemek günah mı, kul hakkı olur mu?

- Kendi mesleğimle ilgili bazı sorularım var, bunları yaparken günaha giriyor muyum diye düşünüyorum, önce benim mesleğimle ilgili sonra diğer konularla alakalı genel hüküm verirseniz size zahmet çok memnun kalırım (fırıncıyım).
1) Bazen insanlar biber patlıcan vb. unutuyor, bunları sahibi bulamazsak atmak mı daha iyi yoksa o kişiye daha sonra söylerim mantığıyla veya sadaka gider inşallah hesabıyla yemek mi daha doğru? İlkiyse söylemeyi unutursak günah mı?
2) İnsanlara pişirimler için saat veriyoruz, bazen o saati aşıyor söylemimiz günah mı olur ya da bazen iş gereği erken çıkarmak mecburiyetinde kalıyoruz, başka çaresi yok çünkü bu günah mı?
3) Ekmek yok diyelim 10 dakikaya atacağız diyoruz, ama 10 dakikayı aşıyor bu günah mı? Ekmek yeni çıkmamış veya 1-2 saatlik yeni çıktı diyoruz ben çok tasdiklemiyorum. Gerçeği söyleyince ustalar da sitem ediyor bazen, bu günah mı? Ya da çıkmış ama adam biraz sıkıntılı tabir-i caizse cins illa sıcak ekmek istiyor adama 15-30 dk. sonra atacağız pişireceğiz diyoruz caiz midir? Veya ılık ama sıcak diyoruz...
4) Lahmacunun kıyması filan düşüyor tezgaha bazen, bu düşeni yemenin sakıncası var mı? Veya ekmeğin susamı, kırıntısı düşüyor ekmekten, bunu yememiz caiz mi?
5) Lahmacun mesela bozuldu, atılacak durumda ama yarısı sağlam bunu sahibine haber vermeden yemek günah mı?
6) Bir lahmacun bitti diyelim, ama elimiz onun yağıyla duruyor diğer lahmacuna elliyoruz mecbur bu caiz midir?
7) Pişimlere örneğin lahmacun, börek vb şeylere zam yapmamız gerekiyor ama yapmıyoruz, ama her fiyata 5-10 TL usta ekletiyor, bu caiz midir? Not: Lahmacun diye bahsettiğim yerlerde börekler için de aynı durumlar geçerli.
8) Ekmek vermek için durduğumuz yerin altına sık sık susam ekmek kırıntısı dökülüyor, genelde süpürüyorum ama bazen istem dışı basıyoruz günah mı?
9) Ekmeği pişirimleri (lahmacun börek vb.) tezgaha bazen iş gereği hızlı atıyoruz caiz mi?
11) Çocuk işçilere bazen kızıyoruz hızlanmaları için ya kafanı kolunu kırarım gibi şeyler söylüyoruz, ağız alışkanlığı olarak sıkıntılı mı?
12) Çok pişirim var diyelim, ama çoğu aynı saatte istiyor erken başlıyoruz eş dost arkadaşınkini arkalara doğru alıyoruz, içim hiç rahat değil, ama usta mesela falan kişiyi arkaya al diyor torpil yaptığı müşteriyse veya ısrar etmişse diye caiz midir?
13) Yemek geliyor pişirmek için tava falan ücreti alacağız diyoruz ama eş dost akrabadan almıyoruz yeri geliyor veya çok devamlı müşteriden bu caiz midir?
14) Evlere servis yok diyoruz insanlara, ama tek tük gönderdiğimiz yerler var, bunda sıkıntı var mı?
15) Hamura buz katıyoruz bazen yere düşüyor, ama hemen kaldırıp hamura katıyoruz caiz midir?
16) Özellikle akşam namazında sıkıntı oluyor bazen ya da ikindi namazında, ertelemek mecburiyetinde kalıyoruz caiz midir?
17) Ekmek sırasında bazen isteyerek veya istemeyerek kaynama yapıyoruz bayanlara mesela öncelik veriyoruz bazen veya yaşlılara ya da çocukları çocuk diye bekletiyoruz caiz midir? (Ya da adam veya kadın sitem edecek biri ya da o duruma gelmiş bir şey demesin diye sıra kaydırıyoruz)
18) Üstümüz başımız unlu şekilde abdest taharet alıyoruz caiz midir? (silkeliyoruz ama ister istemez kalıyor)
19) Başkasına yok dediğimiz, yapamayız pişirimlere eşe dosta getir diyoruz caiz midir?
- Diğer durumlar için de şunu kastettim, mesela unutulan bir yiyecek var, ama sahibini bulamıyoruz yemeli miyiz yoksa atmalı mıyız?
- Bir komşumuz diyelim ya bir cami avlusundaki meyveleri yemek caiz mi (komşumuz toplamıyor çürütüyorsa ya da evini taşımışsa. Tarlada çalışmaya gittiğimizde sahibinden izinsiz yemek eve götürmek caiz mi?)
20) Ekmek lahmacun indirdiğimiz bir tezgâh var, üstü delikli tahta altına lahmacunun kıymaları ekmek kırıntıları dökülüyor, akşam temizlik yaparken çöpe atıyoruz caiz midir?
21) Patlıcan bibere poşet getirip poşetlerini karıştırdığımız oluyor caiz mi?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

1) Bazen insanlar biber patlıcan vb. unutuyor, bunları sahibi bulamazsak atmak mı daha iyi yoksa o kişiye daha sonra söylerim mantığıyla veya sadaka gider inşallah hesabıyla yemek mi daha doğru? İlkiyse söylemeyi unutursak günah mı?

Cevap

Unutulan yiyecekleri çöpe atmak israf olur ve caiz değildir. Sahibine ulaştırmak mümkün değilse ya fırın sahibi ve çalışanları muhtaç ise onlar yer veya yoksullara verirler.

2) İnsanlara pişirimler için saat veriyoruz, bazen o saati aşıyor söylemimiz günah mı olur ya da bazen iş gereği erken çıkarmak mecburiyetinde kalıyoruz, başka çaresi yok çünkü bu günah mı?

Cevap

Verilen saatler tahminidir, örfü âdete uygun gecikmeler veya öncelikler, günah ve kul hakkı olmaz; yeter ki, makul bir süre içinde pişsin ve maksat hasıl olsun.

3) Ekmek yok diyelim 10 dakikaya atacağız diyoruz, ama 10 dakikayı aşıyor bu günah mı? Ekmek yeni çıkmamış veya 1-2 saatlik yeni çıktı diyoruz ben çok tasdiklemiyorum. Gerçeği söyleyince ustalar da sitem ediyor bazen, bu günah mı? Ya da çıkmış ama adam biraz sıkıntılı tabir-i caizse cins illa sıcak ekmek istiyor adama 15-30 dk. sonra atacağız pişireceğiz diyoruz caiz midir? Veya ılık ama sıcak diyoruz...

Cevap

Yalan söylemek caiz değildir.

4) Lahmacunun kıyması filan düşüyor tezgâha bazen, bu düşeni yemenin sakıncası var mı? Veya ekmeğin susamı, kırıntısı düşüyor ekmekten, bunu yememiz caiz mi?

Cevap

Pişirdiğiniz şeyin malzemesini müşteri getirmiş ise düşeni pişene eklemek, koymak gerekir. Pişeni alıp gitmiş ise kırıntıların yenmesinde sakınca yoktur.

5) Lahmacun mesela bozuldu, atılacak durumda ama yarısı sağlam, bunu sahibine haber vermeden yemek günah mı?

Cevap

Sahibine haber vermeden yemek caiz değildir.

6) Bir lahmacun bitti diyelim ama elimiz onun yağıyla duruyor diğer lahmacuna elliyoruz mecbur bu caiz midir?

Cevap

Sağlık (hijyen) bakımından sakıncası yoksa yapabilirsiniz.

7) Pişimlere örneğin lahmacun, börek vb şeylere zam yapmamız gerekiyor ama yapmıyoruz, ama her fiyata 5-10 TL usta ekletiyor, bu caiz midir? Not: Lahmacun diye bahsettiğim yerlerde börekler için de aynı durumlar geçerli.

Cevap

Müşteriye beyan edilen fiyata, ondan gizli ekleme yapılamaz.

8) Ekmek vermek için durduğumuz yerin altına sık sık susam ekmek kırıntısı dökülüyor, genelde süpürüyorum ama bazen istem dışı basıyoruz günah mı?

Cevap

Bunlara kaçınılamaz durumlar (umumi belva) denir, sakıncası yoktur.

9) Ekmeği pişirimleri (lahmacun börek vb.) tezgâha bazen iş gereği hızlı atıyoruz caiz mi?

Cevap

Caizdir.

11) Çocuk işçilere bazen kızıyoruz, hızlanmaları için ya kafanı kolunu kırarım gibi şeyler söylüyoruz, ağız alışkanlığı olarak sıkıntılı mı?

Cevap

Demeseniz daha iyi olur, öfkeyi frenlemek mümkün olmadığında ağızdan çıkıverende sakınca yoktur.

12) Çok pişirim var diyelim, ama çoğu aynı saatte istiyor erken başlıyoruz eş dost arkadaşınkini arkalara doğru alıyoruz, içim hiç rahat değil, ama usta mesela falan kişiyi arkaya al diyor torpil yaptığı müşteriyse veya ısrar etmişse diye caiz midir?

Cevap

Bir meslekte adalet, düzgün çalışma, sıraya ve hakka riayet etme, ne ise ona uyulacaktır.

13) Yemek geliyor pişirmek için tava falan ücreti alacağız diyoruz ama eş dost akrabadan almıyoruz yeri geliyor veya çok devamlı müşteriden bu caiz midir?

Cevap

Hakkınız olanı istediğinize bağışlamanız caizdir.

14) Evlere servis yok diyoruz insanlara ama tek tük gönderdiğimiz yerler var, bunda sıkıntı var mı?

Cevap

Sıkıntı yok.

15) Hamura buz katıyoruz, bazen yere düşüyor ama hemen kaldırıp hamura katıyoruz caiz midir?

Cevap

Kirlenmemiş olursa, sağlık açısından da zararı olmayacaksa caizdir.

16) Özellikle akşam namazında sıkıntı oluyor bazen ya da ikindi namazında ertelemek mecburiyetinde kalıyoruz caiz midir?

Cevap

Vakti çıkana kadar ertelemek caiz değildir. İkindiyi kerahet vaktine bırakmadan, akşamı da yatsı namazı girmeden kılarsanız sakıncası olmaz.

17) Ekmek sırasında bazen isteyerek veya istemeyerek kaynama yapıyoruz bayanlara mesela öncelik veriyoruz bazen veya yaşlılara ya da çocukları çocuk diye bekletiyoruz caiz midir? (Ya da adam veya kadın sitem edecek biri ya da o duruma gelmiş bir şey demesin diye sıra kaydırıyoruz).

Cevap

Bekleyenlerin tamamı razı olmadıkça, sıra kaydırmak ve kaynamak caiz değildir.

18) Üstümüz başımız unlu şekilde abdest taharet alıyoruz caiz midir? (Silkeliyoruz ama ister istemez kalıyor).

Cevap

Elbise değiştirmekte güçlük varsa, unu silkeleyip abdesthaneye girebilirsiniz.

19) Başkasına yok dediğimiz, yapamayız pişirimlere eşe dosta getir diyoruz caiz midir?
- Diğer durumlar için de şunu kastettim, mesela unutulan bir yiyecek var, ama sahibini bulamıyoruz yemeli miyiz yoksa atmalı mıyız?
- Bir komşumuz diyelim ya bir cami avlusundaki meyveleri yemek caiz mi (komşumuz toplamıyor çürütüyorsa ya da evini taşımışsa. Tarlada çalışmaya gittiğimizde sahibinden izinsiz yemek eve götürmek caiz mi?)

Cevap

Zanaatkâr istediğine iş yapar, istemezse yapmaz.

Bir başkasının bağına bahçesine, tarlasına… ondan izinsiz girmek caiz değildir.

Yola düşmüş, sahibinin toplamadığı meyve vb. yenebilir.

20) Ekmek, lahmacun indirdiğimiz bir tezgâh var üstü delikli tahta altına lahmacunun kıymaları ekmek kırıntıları dökülüyor akşam temizlik yaparken çöpe atıyoruz caiz midir?

Cevap

Bir hayvana vermek mümkün ise tercih edilmelidir.

21) Patlıcan, bibere poşet getirip poşetini karıştırdığımız oluyor, caiz mi?

Cevap

Poşetler eşit değerde ise caizdir. Değil ise herkesin poşetini kendine kullanmak gerekir. İstemeden karışmış ve düzeltmek de mümkün değilse, yapılacak bir şey yoktur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet