Fasit akitli malı satmak helal mi?
- Fasit akit sonucu satın alınan malı, bir başkasına sattığı taktirde kazancı kendisine helal olur mu?
- Fasid akidle ilgili olarak Hanefilerin görüşü İslam Ansiklopedisi sitesinde şu şekilde yazılmış:
- Hanefiler müşterinin fâsid akidle satın alıp kabzettiği şeyin aynına değil sadece onda tasarruf hakkına sahip olacağı, bu sebeple de mebîin kendisinde doğrudan faydalanmasının müşteriye helâl olmayacağı görüşündedir. Bundan dolayı müşteri fâsid akidle satın alıp kabzettiği mebî‘de satım, icâre, hibe gibi doğrudan yararlanma sayılmayan hukukî işlemleri yapabilirse de bizzat bu mebî‘den faydalanma sayılan yeme, içme, kullanma, binme gibi tasarrufları yapamaz. Yazıda bu görüşe göre fasid akidle mal alan müşteri bu malı satabileceği yazıyor.
- Buna göre bu fasit akit sonucu satın alınan malı, bir başkasına sattığı taktirde kazancı kendisine helal olur mu?
- Eğer helal değilse neden burada satılabileceği belirtilmiş.
- Bahsettiğim görüşe göre cevaplamanızı istiyorum.
Değerli kardeşimiz,
Hanefi mezhebine göre ilke olarak fasit satış, kabz ile yani müşterinin malı satıcının izniyle almasıyla mülkiyet ifade eder. Ancak müşterinin o maldan faydalanmasının caiz olması akdi fasit kılan şartların ortadan kaldırılmasına yani akdin sahih hale getirilmesine bağlıdır.
Akdin sahih hale getirilmesi mümkün değilse, taraflarca veya yetkililerce feshedilmesi gerekir. Zira akit her ne kadar rükünleri itibarıyla var olsa da İslam'ın yasak kıldığı birtakım hususları barındırmaktadır. Fasit bir akit yapmakla mülkiyet habis hale getirilmiştir. Helalliği lekedar edilmiştir.
Diğer taraftan fasit akit feshedilmeyip birinci akitte müşteri olan tarafından o mal satılsa caizdir.
Genel olarak Hanefi fıkıh kitaplarının konunun anlatımı bu doğrultudadır. (el-Mevsıli, el-İhtiyar, 2/22)
Bu açıklamalardan ikinci satışın caiz olması (caizin helal anlamda olduğu anlaşılıyor) birinci akdi meşru hale getirir sonucu çıkarılmamalıdır. O akitten dolayı kişi yine sorumludur. İkinci akdi sahih olarak yaptığı için ve ayrıca birinci akdin tarafı olmayan kişilerin hakkı taalluk ettiği için ikinci akit caiz kabul edilmektedir.
Burada özellikle bilinmesi gereken bir husus da bütün fasit akitlerin aynı özellikte olmadığıdır. Bazılarını sahihe dönüştürmek çok basit olmakla birlikte bazılarında akdi iptal etmek yani feshetmek gerekmektedir.
Mesela, ödeme vakti anlaşmazlığa yol açacak derecede muğlak belirtilmiş bir akit fasittir. Ancak müşteri mal bedelini vadeyi dikkate almadan ödeme yapsa akit sahihe dönüşür; fasit akde bağlı olarak ortaya çıkacak gayrimeşruluk ortadan kalmış mal ve onun bedeli temiz hale gelmiş olur.
Diğer taraftan faizli işlemler de Hanefilere göre fasittir. Burada faiz akdi yapılmış ve işlem bitmişse, yapılacak olan tövbenin yanında, akdi feshederek faizli para verenin sadece ana parasını almasıdır. Fazla almış olduğunu iade etmesidir. Ancak iade etmeyip o parayla başka bir mal alsa, yaptığı alım geçerlidir, bununla birlikte önceki faizli işlemden dolayı günahı devam etmektedir. O miktar haram bir mal mülkiyeti içerisinde yer almaktadır. Bir şahıstan o faizi almışsa ona iade etmeli, eğer bankadan almışsa onun sevabını beklemeden yoksullara veya hayır kurumlarına vererek ondan kurtulmalıdır.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
