Bakara suresi 273. ayette "Sadakalar kendilerini Allah yoluna adayan, yeryüzünde dolaşmaya güç yetiremeyen fakirler içindir." denmekte. Sadak sadece bu ayette geçenlere mi verilmelidir?

Değerli kardeşimiz,

"Sadakalarınızı, kendilerini Allah yoluna adayıp yeryüzünde dolaşamayanlara, hayalarından dolayı, kendilerini tanımayanların zengin saydıkları yoksullara verin. Onları yüzlerinden tanırsın, insanlardan yüzsüzlük ederek bir şey istemezler. Sarfettiğiniz iyi bir şeyi Allah şüphesiz bilir." (Bakara, 2/273)

Ayet ve hadislerde, sadaka verirken Müslümanların takip etmesi gereken hususlar hakkında bilgiler verilmiştir. Sadaka geniş anlamıyla nafile olarak yapılan hayır ve hasenâtı, insan ve hayvanlara yapılan iyilik, lütuf ve ihsanları, hatta insanların gönlünü hoş eden güzel söz ve davranışları kapsamına alır. Farz ve vacib sadaka dışındaki sadaka kapsamının genişliğini şu hadiste görmek mümkündür:

"İçinde güneş doğan her gün, insanların her bir mafsalı için kendilerine bir sadaka gerekir. Meselâ; iki kişinin arasında adaletle hükmetmen bir sadakadır. Hayvanına binmek isteyen bir kimseye yardım ederek, hayvana bindirmen veya eşyasını hayvana yüklemen bir sadakadır. Güzel söz bir sadakadır. Namaza giderken attığın her adım sadakadır. Gelip geçene sıkıntı veren şeyleri yoldan kaldırman bir sadakadır." (Buhârî, Sulh, 11; Cihâd, 72,128; Müslim, Zekât, 56; Müsâfirîn, 84; Ebû Dâvud, Tatavvu', 12; Edeb,160; Ahmed b. Hanbel, II, 316, 350, IV, 423, V, 178). 

Çeşitli ameller arasında fazilet bakımından farklar bulunduğu gibi, ihtiyaç sahiplerine yapılan yardım ve tasadduklarda da bir sıra gözetilmiş; öncelikli tasadduk alanları belirlenmiştir. Ayet-i kerime ve hadislerde de önceliğin kimlere verilmesi gerektiğine vurgu yapılmıştır. Yoksa sadece bu kimselere yapılan iyilik ve yardımların sadaka yerine geçeceği şeklinde anlaşılmamalıdır.

"Bir kimsenin sarfedeceği en faziletli dinar, kendi aile fertlerine infak ettiği dinarla, Allah yolunda hayvanına ve yine Allah yolunda cihad edecek olan arkadaşlarına harcadığı dinardır." (Müslim, Zekât, 38; Tirmizi, Birr, 42; İbn Mace, Cihâd, 4; Ahmed b. Hanbel, V, 279, 284). 

Gerçekten kişinin çok yakınında, belki aile fertleri arasında büyük sıkıntı içinde olanlar varken, uzakta olanlara yardım etmeye kalkışması maslahata uygun düşmez. Bu yüzden yardım ve infaka en yakınından başlamak prensibi getirilmiştir.

Kişi kendi yakın akrabasında ayet-i kerimede vasıfları zikredilen ihtiyaç sahibi olanları bilir. Ancak toplumda ihtiyacı olup da kimseden bir şey istemeyen nice insanlar vardır ve günümüz şehir hayatında bu insanları kişinin kendisinin tesbit etmesi zordur. Bu nedenle hayır müesseselerine bu konuda vazife düşmektedir. Zenginle hayasından dolayı kimseden bir şey isteyemeyen fakirler arasında köprü vazifesi görmelidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet