Zatî isim ne demektir?

- Rahman ismi zatî midir?
- Rahman ismini çocuklarımıza vermenin bir sakıncası var mıdır?

Değerli kardeşimiz,

Allah’ın zatî sıfatları, Allah’ın zâtına mahsus olan, başka herhangi bir varlıkta bulunması mümkün olmayan sıfatlardır. Bunlara sıfat-ı selbiye / tenzihî / selbî sıfatlar da denilir. Bunlar;

Vücûd: Var olmak. Allah’ın varlığı zatının gereğidir, zorunludur, başkasına muhtaç değildir. Zıddı bulunmamak, anlamına gelir.

Kıdem: Ezelî olmak, başlangıcı olmamak.

Beka: Varlığının sonu olmamak, ebedî olmak.

Muhalefetün li’l-havadis: Sonradan var olan hiçbir varlığa benzememek.

Vahdaniyet: Allah’ın zatında, sıfatlarında ve fiillerinde bir ve tek olması.

Kıyâm bi nefsihi: “Varlığı kendiliğinden olmak, var olmak için bir başka varlığa ihtiyaç duymamak” demektir.

Subutî sıfatlar ise; Hayat, İlim, Semi’ / işitmek, Basar / görmek, İrade, Kudret, Kelam, Tekvin / yaratmak şeklinde adlandırılır. Bu sıfatlar da Allah için kullanıldığı zaman, zatî sıfatlar gibi ezelî, ebedî ve eşsizdir. Yalnız şu kadar var ki, bu sıfatlar, kelime olarak başkası için de kullanılabilir, bir vasıf olarak başkasına da verilebilir. Mesela, Allah’ın hayatı vardır, iradesi vardır, ilmi vardır; -sonsuz bir farkı barındırsa bile- bizim de hayatımız, irademiz ve ilmimiz vardır. Halbuki, Kıdem, Beka gibi zatî sıfatları başkası için kullanmak aklen de mümkün değildir.

Zatî sıfatlar Allah'ın dışında -bağımsız olarak- tasavvur edilemeyeceği gibi, Allah'ın zatı da bu sıfatlar olmaksızın düşünülemez. Örneğin, rızık vermek, yaratmak, affetmek, öldürmek, diriltmek gibi birçok fiilî sıfat vardır ki, onları tasavvur etmeden de Allah'ı düşünebilirsiniz, ancak, kıdem, ezeliyet, ebediyet, vahdaniyet, vücut gibi sıfatları düşünmeksizin Allah'ı tasavvur edemezsiniz. Çünkü, bunlar zatî sıfatlardır.

Allah’ın isimleri için zatî veya gayr-ı zatî gibi bir ifade kullanılmaz. Rahman ismi de sıfat değil, Zat-ı Akdes'in "Allah" ism-i celilinden sonra ikinci ism-i hassıdır, yani özel ismidir. Rahman ismi, rahmetin yanında, adalet, rızık, vahiy, rububiyet gibi hususlara da işaret eder.

Arş’a istiva eden/kainatı yaratıp düzene sokan, onu idare eden Rahman’dır.  Kur’an’ı öğreten Rahman’dır. Rezzak manasıyla rızkı veren Rahman’dır. Allah’a kulluk yapan kullar “İbadu’r-Rahman’dır. Bu sebeple "Allah" lâfza-i celâl gibi, “Rahman” isminin de Allah'tan başkasına nispet edilmesi, onlara isim olması caiz değildir. (Taberî,1/59) Nitekim

 "De ki: ‘İster Allah deyin, ister Rahman deyin. Hangisini deseniz olur. Çünkü en güzel isimler ona hastır.’" (İsra, 17/110)

mealindeki ayette Rahman ismi, Allah isminden sonra ikinci sırada yer almıştır. (et-Taberî, I/59) "O’nun (Allah'ın) bir adaşı olduğunu biliyor musunuz?" (Meryem, 19/65) ayetini tefsir eden İbn Abbas, "Allah'tan başka hiçbir kimse, Rahman ismiyle adlandırılmaz." (Hakim, Müstedrek, II, 474) demiştir.

Çocuklarına bu ismi vermek isteyenler "Abdurrahman" olarak versinler. Daha önce "Rahman" ismi verilmişse, Abdurrahman olarak düzeltsinler.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Çocuklara isim verme ve isim verirken dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet