Anonim ve limited şirket haram mı?

- Anonim ve Limited şirkete ortak olmak alım-satım yapmak haram mı?
- Ticari faaliyetler hakkında çok önemli bir sorum var. Yakın zamanda öğrendiğime göre; borcun şahsilikten çıkması nedeni ile anonim ve bazı limited şirket türlerinin açılması/ortak olunması caiz değilmiş. Benim sorum halihazırda bulunan şirketler ile ticari faaliyetler yürütülmesi noktasında olacaktır.
- Danışmanlık hizmeti verdiğimden kendime ait bir şahıs şirketim var, ve işim gereği çeşitli firmalara -ki bunlar arasında Limited vb. olanlar var ve kuvvetle muhtemel ileride AŞ olanlara da denk geleceğim- danışmanlık vermekte ve bu hizmetim karşılığında fatura kesmekteyim. Benim gelirim ile ilgili olarak dinen bir sakınca olmakta mıdır?
- Yani özetle Limited ve AŞ kuruluşlar ile hizmet/mal alım/satım işlemleri yapılmasında bir beis var mı?

Değerli kardeşimiz,

Bahsettiğiniz şirketlerde “borç şahsilikten çıkıyor” diye bu şirketlerin caiz ve İslamî olmadığı hükmü ittifaklı bir hüküm değildir. İslam hukukunda da “hükmî şahsiyet” kavram ve uygulaması vardır.

Anonim şirketi ve diğer kanuni şirketleri, fıkıhta bilinen şirketlerden birine benzeterek veya bu şirketlerin önemli şart ve unsurlarını alıp mezcettikten sonra kanuni şirketlere uygulayarak bu şirketlerin meşruiyetlerini tespit girişimleri olmuş, bu maksatla birçok kitap ve makale yazılmıştır.

Fıkıhtaki şirketlerin adını koyan ve rükünlerini, şartlarını, neticelerini tespit eden ne Kitab'dır, ne de Sünnet. Bu şirketler fıkıhçıların önüne konduğunda bunlar, şer'i delillere bakarak içtihat etmişler ve bahis konusu hükümleri formüle etmişlerdir.

Şimdi bizim de karşımıza kanuni şirketler konmuştur. Bunlara Kitab, Sünnet, Şeriatın makasıt ve zaruretler gibi delil ve kaynakların ışığında bakılacak, ya oldukları gibi meşruiyetleri tasdik edilecek yahut da -böyle değilse- sakıncalı kısımlar belirtilip bunlara (ya şirketlere yahut da sakıncalı kısımlara) alternatif üretilecektir.

Genellikle -ilke olarak, bir bütün hâlinde- kanuni şirketler meşrudur. Bazılarında bulunan -ya ortaklar, sermaye ve hisse senedi sahipleri yahut da üçüncü şahıslar için- bazı sakıncaları bulunan, kötü kullanıma açık olan hususlar ise düzeltilebilir hususlardır.

Bu kanuni şirketlerin aksak, istismara açık, haksız kazanç ve menfaat sağlamaya açık tarafları bulunmasına rağmen, bu mesele incelenmiş ve içinde bulunduğumuz şartlarda biz yeni kanuni (daha farklı kanuni) şirketler oluşturma imkânına malik olmadığımız müddetçe bu şirketleri Müslümanlar olarak bizim de kurmamıza ve biz İslam insanı olduğumuz için İslam insanına yakışan davranışlar içinde olduğumuz için bu şirketlerin kötüye açık kapılarından girmeyen insanlar olacağımızdan başkalarına örnek olacak bir biçimde bu şirketleri kurup işletmemizin hem caiz, hem de gerekli olduğu kanaatine varan âlimler olmuştur.

Meşru ve helal işler yapan bu çeşit şirketlere danışmanlık yapmanızda sakınca yoktur.

Kaynaklar:

- bk. el-Hayyat Abdülaziz, eş-Şerikat, Beyrut, 1985, 2/185-210.
- Ahmed Yılmaz, Anonim Şirketi ve İslam Hukuku, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2) , 301-316.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet