Zeydilik, Zeydiler, Zeydiye ile dönemimizde olan Zeydiler mi kastediliyor?

- Zeydilik kelimesi ile ne  kastediliyor?
- Yani şu anki bizim dönemimizde olan Zeydileri mi kastediyor?
- Zeyd’in yanında kalanlara ve sonradan onların yolunda olduklarını söyleyip sapıtanlara da Zeydî denildi.
- Yardımcı olur musunuz?

Değerli kardeşimiz,

Zeydiyye, Zeyd b. Ali’ye nisbetle oluşan siyasî bir hareketin adı olduğundan, onu diğer fıkıh mezheplerinden farklı kılan en belirgin husus fıkhî ve kelâmî yönünden ziyade siyasî yönüdür.

Bu sebeple Zeydîler, Zeydiyye adlandırmasını fıkhî bir yapılanmadan çok bir anlayış olarak takdim ederler ve bu adlandırmanın öncelikle Zeyd b. Ali mensupları için kullanıldığını, ancak bunun fıkhî görüşlerinde onu taklit etmeyi gerektirmediğini belirtirler.

Zeydî müelliflerin tanımları da(1) Zeydîliğin daha çok siyasî bir adlandırma olduğunu göstermektedir.

Nitekim Zeydiyye’nin, Hanefîler ve Şâfiîler gibi isimlerin zihinde çağrıştırdığı anlamda kullanılmadığını ileri sürmeleri bunu desteklemektedir.

Buna göre "Hanefîler" tabiri, fürû-i fıkıhta Ebû Hanîfe’ye tâbi olanlar için kullanılırken "Zeydiyye"de böyle bir anlam söz konusu değildir. Mezhep içerisinde daha sonraları Kāsımiyye, Hâdeviyye ve Nâsıriyye adlarıyla bir fıkhî ayrışmanın görülmesi de bu durumu açıklar niteliktedir.

Zeydî müellifler, Zeydiyye mezhebi ile Zeyd b. Ali’nin ilgisini ele aldıkları eserlerinde Zeyd b. Ali’ye tabi oluşun ilmî konularda olmadığını, Zeyd b. Ali’nin ictihadları önemli kabul edilmekle birlikte onun ve diğer Ehl-i beyt imamlarının taklit edilmesinin gerekli sayılmadığını açıkça ifade ederler. Zira Zeydiyye her asırda ve her mekânda ictihad yetkisine sahip olanlara ictihadı gerekli (farz) görür.(3)

Bütün bunlara rağmen Zeydîler kendilerini ve usullerini tanımlarken Zeydî kavramını tercih etmişler, Kāsımiyye, Hâdeviyye ve Nâsıriyye gibi fıkhî ayrışmayı belirten isimleri ise genellikle kullanmamışlardır.

Buradan hareketle Zeydiyye tabirinin hem siyasî tavır hem fıkıh birlikteliğini ifade ettiği söylenebilir.

Bu adlandırma probleminin bir sonucu olarak Zeydî olmayan bazı âlimler, İmam Zeyd ile bugünkü Zeydiyye arasında isim birlikteliği dışında bir benzerlik bulunmadığını ileri sürmüşlerdir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- ZEYDİYE (Zeydiyye).

Dipnotlar:

1) İbnü’l-Murtazâ, el-Milel ve’n-niḥal, I, 34; Ali b. Abdülkerîm b. Fudayl Şerefeddin, ez-Zeydiyye: Naẓariyye ve taṭbîḳ, Amman 1405/1985, s. 11.
2) İbnü’l-Murtazâ, el-Münye ve’l-emel, s. 96.
3) Abdullah b. Muhammed b. İsmâil Hamîdüddin, ez-Zeydiyye, s. 93.
4) Sâlih Ahmed el-Hatîb, el-İmâm Zeyd b. ʿAlî el-müfterâ ʿaleyh, Beyrut 1404/1984, s. 243, 246; İsmâil b. Ali el-Ekva‘,ez-Zeydiyye, [baskı yeri yok] 1421/2000, s. 98.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet