Olgunlaşmadan dalındayken armut, şeftali, elma gibi meyveleri satmak helal midir?

Değerli kardeşimiz,

Koyunun yününü üzerindeyken, olmamış meyveyi dalındayken sat­mak, memedeki sütü satmak gibi değerlendirilmiş ve yasak sayılmıştır.

Bu nedenle tarım ürünlerinin olgunlaşmadan satılması hadis-i şerifle yasaklamıştır. (bk. Buhârî, Büyû, 82, 83, 85, 87; Müsâkât,17, Müslim, Büyû', 51-57; Ebû Dâvud, Büyû ; 22; Tirmizî, Büyû', 22; Ibn Mâce, Ticârât, 32; Mâlik, Muvatta', Büyû', 10).

Ancak taneli bitkiler veya meyvalar olgunlaştıktan ve büyümesini tamamladıktan sonra, belli bir para karşılığında satılabilir. Çünkü artık kuraklık, sıcak vb. iklim değişmeleri yüzünden taraflar için riziko kalkmış olur. Böyle bir satışta, satış bedeli nakit para olunca bir sakınca söz konusu olmaz. On dönümlük buğday ekili tarlanın buğday hasat edilecek bir duruma geldiği sırada, şu kadar lira karşılığında satılması gibi. Alıcı, ne kadar hasılat elde edebileceğini ve işçiliği dikkate alarak hesap yapar ve pazarlık ederek taraflar anlaşırlar.

Olgunlaşmanın veya Olmanın Ortaya Çıktığı Nasıl Anlaşılır

Bu hurmaların kızarması veya sararması ile olur. Üzümde ise suyunun tatlanması yumuşama ve sararma ile ortaya çıkar. Bunların dışındaki meyvelerde ise olgunluğun baş göstermesidir. Yani aldığı renge itibar edilir. Rengin ölçüsü, kızarmaya, kararmaya yahut sararmaya başlamasıdır. Taze hurma, üzüm, kayısı, erik gibi renklenmeyen meyvelerde olgunlaşma ve tatlılaşma başlangıcının ortaya çıkmasına itibar edilir. Bu, suyunun tatlanması, yumuşaması, renginin sararması ile olur.

Tane ve ekinlerde ise bunların olgunlaşmasına, güçlenmesine itibar edilir.(1) Bunları delili de Peygamber (a.s.)in tatlanmadan önce meyvenin satışını nehyetmesidir.(2) Aynı sekide olgunlaşmadan önce meyvenin satışını da nehyetmiştir. Ona olgunlaşmanın (zehv) ne olduğu sorulunca, O: "Kızarması ve sararmasıdır." diye cevap vermiştir. (3) Sararmadan önce üzümün satışını da yasaklamıştır. (4) Hanefîler de şöyle demektedir: Olgunlaşmanın baş göstermesi (buduv-vu's-salah) bir felâkete uğramasından veya bozulmasından emin olmak demektir. (5) Yani Hanefîler meyvenin mücerret olarak ortaya çıkmasını muteber kabul etmişlerdir. Cumhur ise meyvelerde olgunlaşmanın ve tatlanmanın ortaya çıkmasına, tanelerde de bunların güçlenip olgunlaşmasına itibar etmişlerdir.

Olgunluğun ortaya çıkması -Hanefîlere göre- her meyve türü için ayrı ayrı değerlendirilir. Şafıîlerle Hanbelîlerdeki tercih edilen görüşe göre, her türe ve her bostana kendi durumu içerisinde itibar edilir. Meselâ, üzümün olgunlaştığı zaman narın satılması sahih değildir. Aynı şekilde bir bağda üzümün olgunlaşmasını nazara alarak ortaya çıkması halinde, bir başka bağdaki üzümün satışı da sahih değildir. Çünkü aynı tür bir başka türe tabi olmadığı gibi bağlar ve bahçelerin de coğrafî konumları itibarıyla olgunlaşma zamanları arasında farklılık olabilir.

Malikiler şöyle demektedir: Meyve türlerinden her hangi bir türde olgunlaşma baş gösterecek olursa civardaki bütün bahçe ve bostanlarda bulunan türlerin satışı caiz olur. Bir başka türün olgunlaşacağının ortaya çıkması ile henüz olgunlaşıp olgunlaşmayacağı belli olmamış bir türün satışı caiz değildir.

Kaynaklar:

1. el-Muntekâ, IV, 217; Bidayetul-Müctehid, II, 150; el-Kavâninü’l-Fıkhıyye , 261; Tekmiletü'l Mecmu', XI, 351, 360; Muğni'l-Muhtac, II, 91; el-Muğni, IV, 87, 89; Gayetü'l-Müntehâ 11,70.
2. Bu hadisi Buhari, Müslim, Ebu Dâvud ve Neseî, Cabir b. Abdullah'tan rivayet etmişlerdir.
3. Hadisi, Buhari, Müslim, İmam Malik ve Neseî, Enes'ten rivayet etmiştir.
4. Hadisi Neseî müstesna, Sünen sahipleri Enes (r.a)'ten rivayet etmişlerdir. Bu hadislerin kaynakları için bk. Camiu'l-Usûl, 1,390 vd.; Neylü'l-Evtâr, V, 173.
5. Reddü'l-Muhtar, IV, 40.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet