Biharü'l-Envar isimli eserde geçen rivayetler sahih midir?

Değerli kardeşimiz,

Biharü’l-Envar, Muhammed Bakır el-Meclisî'nin (ö. 1110/1698 (?)) Şiî-İmâmî rivayetlerin tamamını içine alacak tarzda hazırladığı Arapça derleme eseridir.

Bihârü'l-Envâr, Küleynî, İbn Bâbeveyh el-Kummî, Ebû Ca'fer et-Tûsî, İbn Şehrâşûb, Emînüddin et-Tabersî, Muhammed b. Mekkî, Şerif er-Radî ve Şerîf el-Murtazâ, Ali b. Müsâ b. Tâvüs el-Hasenî, İbnü'l-Mutahhar el-Hillî, Muhammed b. Ali el-Kerâcikî gibi tanınmış âlimler başta olmak üzere çok sayıda Şiî müellifin dört yüz civarındaki eserinden istifade edilerek hazırlanmıştır.

Meclisî bunlardan başka Şiî olmayan müelliflerden Cevherî, Fîrûzâbâdî, Mutarrizî, Râgıb el-İsfahânî, İbn Fâris, İbn Düreyd ve Zemahşerî gibi âlimlerin lügat ve belagatla ilgili kırka yakın eserini, Şiî nakillerin doğruluğunu ispat için de Kütüb-i Sitte'den başka Ahmed b. Hanbel'in el-Müsned'i, Ebû Ca'fer et-Taberî, İbn Kuteybe ve İzzeddin İbnü'l-Esîr gibi yazarların tarihleri, Fahreddin er-Râzî'nin Mefatîhu'l-ğayb'ı, Zemahşerî, Beyzâvî ve Süyûti’nin tefsirleri, Seyyid Şerif el-Cürcâni’nin Şerhu'l-Mevâkıf ve Teftâzâni’nin Şerhu'l-Makâsıd'ının da dahil olduğu elliden fazla kaynağı kullanmıştır. (Bihârü'l-Envâr, Beyrut 1403/1983, 1/6-26)

Bihârü'l-Envâr, 1.000 yıllık Şîa rivayetlerinin hemen hepsini toplama gayretiyle yazıldığı için, sahih haberler yanında bazı uydurma rivayetleri de ihtiva etmektedir. Mûsâ el-Mûsevi’nin de belirttiği gibi, eser özellikle Şîa'ya ait zengin bir kültür hazinesi olmasına rağmen, hem Şîa'ya hem de İslâm ümmetinin birliğine büyük zararı dokunan asılsız birtakım bilgilerle de doludur. Şîa imamlarına nisbet edilen ve onları insan üstü niteliklere bürüyen kerametlere ilişkin rivayetler bu türdendir. Ayrıca ilk üç halifeyi kötüleyen ve ümmetin çoğunluğunu rencide eden sözlere yer vermesi de onun zararlı yönlerinden biri olarak kaydedilir. [Âgâ Büzürg-i Tahrânî, ez-Zerî'a, Necef, 1936, 3/26; Musa el-Mûsevî, eş-Şia (baskı yeri yok), 1408/1988, s. 86-89; bk. TDV. İslam Ansiklopedisi, Biharü’l-envar md.]

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet