Sahabeler müteşabih ayetleri ve huruf-u mukattaa harflerinin anlamlarını Peygamber Efendimize sormamışlar mı? Sormamışlarsa bizim açıklamamız bid'at olmaz mı?

Ayrıca "Allah´ın arşa istiva etmesi", "Allah´ın eli onların ellerinin üzerinde olması..." gibi müteşabih ayetleri, sahabe-i kiramın merak edip sormaması mümkün müdür? Zira sahabe (r.anhüm) "Cennette at var mı, deve var mı?" gibi en detaylı soruları sormuşken, bu gibi soruları es geçmiş olmaları hiç mümkün olabilir mi?..

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Sahabenin bütün söz ve davranışlarının bize kadar gelmediği bilinen bir gerçektir. Bu tür soruları da sormuş ve bu bilgi bize ulaşmamış olabilir.

Şunu da unutmamak gerekir ki, sahabe asrı teslimiyet asrıydı. Sahabe Hz. Peygamber (asm)'den aldığı temel İslamî bilgileri hayatlarında uygulamakla meşgul oluyor ve bu işi çok önemsiyorlardı. Bu yüzden, Kur’an’da geçen bazı müteşabih ifadelerin bilgisini Allah’a ve Resulüne havale ediyorlardı.

Müteşabih ayetlerin bulunmasının pek çok hikmetleri vardır. Bu hikmetlerin başında insanların derin ilmi çalışamaları, aklını kullanmaları, muhkemat kabilinden olan ayetlere aykırı olmayacak şekilde tevillerini araştırmaları ve bu çabalarının sonucu olarak, insanî donanımlarının tekemmülüne vesile olmaları ve karşılığında da sevap kazanmaları gelir.

Bu açıdan bakıldığında sahabelerin de bu tür müteşabih ayetleri doğrudan Hz. Peygamber (asm)'den öğrenmeleri bu hikmete aykırıdır. Çünkü onların da kapasitelerine göre farklı teviller yapma melekesi kazanmaları için çok ciddi çaba sarf etmeleri gerekir. Eğer ayetlerin anlamları aynı seviyede anlaşılır olsaydı, herkes bir İmam-ı Azam, bir İmam-ı Şafiî, bir İmam-ı Gazalî, bir Zemahşerî, bir Razî olurdu. Bu ise, farklı zekaların, akılların, anlayışların, kapasitelerin, ilmî meleke-i rasihaların ortaya çıkmasına yönelik olan imtihan sırrına aykırıdır.

Bu açıklamalardan da anlaşılıyor ki, ayetleri tevil etmek bid'at değil, bunların varlık hikmetinin bir gereğidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet