Misvak, kullanıldıktan sonra yıkanmalı mı? 

- ​Bir internet sitesinde "misvak Kullanıldıktan sonra yıkanmazsa o misvağı şeytan kullanır" yazıyordu. Böyle bir şeyin gerçekliği var mıdır?
- O anda yanımızda yıkayacak bir su yoksa misvağı kullanmamalı mıyız?
- Bir de misvak hangi zamanlarda kullanılmalı?
- Sünnet olan nedir?

Değerli kardeşimiz,

Cevap 1:

Bazı fıkıh kitaplarında, “Misvak kullandıktan sonra misvağı yıkamalıdır. Aksi takdirde onunla şeytan misvaklanır.” anlamında bilgiler bulunmaktadır. Ancak bu bilgilerin geçtiği yerlerde, bunun hadis rivayeti olduğuna dair bir açıklama bulamadık. (bk. İbn Abidin, Dürrü’l-muhtar, Taharet Bölümü)

Ayrıca, bakabildiğimiz hadis kaynaklarında da “Misvak kullandıktan sonra misvağı yıkamalıdır. Aksi takdirde onunla şeytan misvaklanır.” anlamına gelen bir hadis rivayeti bulamadık.

Misvak veya diş fırçası kullandıktan sonra onu yıkamak sağlık açısından güzel olur. Ancak daha sonra yıkamanın veya tekrar kullanılacağında yıkamanın da bir sakıncası olmaz.

Önemli olan diş ve ağız sağlığında kullanılan misvakların ve diş fırçalarının, temiz olması, temiz tutulması ve sağlımıza zarar verecek şeylerden korunmasıdır. Bunun için gerekli olan şeyleri yapmaya özen göstermek gerekir.

Böylece hem sağlık açısından hem de ibadet ve sevap bakımından önemli olan ağız temizliğne dikkat edilmiş olur.

Cevap 2:

Misvakın, yetiştiği bölgelerde eski zamanlardan beri kullanıldığı bilinmekle birlikte, İslâm’ın gelişiyle kullanımı dinî bir görev olarak yaygınlık ve süreklilik kazanmış, Müslüman tıp ve botanik bilginleri de eserlerinde bu ağacın özelliklerine dair bilgilere yer vermişlerdir.

Hanefi, Şafi, Maliki ve Hanbeli mezhebine göre, dişleri misvakla temizlemek sünnettir (müstehap, mendup).

Bazı kaynaklarda, Dâvûd ez-Zâhirî ve İshak b. Râhûye’ye göre misvak kullanmanın vâcip (farz) olup İshak b. Râhûye’nin misvaksız kılınan namazın sahih olmayacağını söylediği, buna karşılık Dâvûd ez-Zâhirî’nin misvak kullanmamayı namazın geçerliliğine engel görmediği kaydedilirse de (Mâverdî, I, 83; İbn Kudâme, I, 133; Ebû Şâme el-Makdisî, s. 50; Bedreddin el-Aynî, V, 262) bu naklin doğru olmadığı anlaşılmaktadır. (Nevevî, I, 271; Şevkânî, I, 124).

Nitekim Zâhirîler’den İbn Hazm da misvakın müstehap olduğunu belirtmektedir. (el-Muĥallâ, II, 218, 219)

Birçok sahabînin rivayet ettiği, “Eğer müminlere (ümmetime) zorluk çıkaracak olmasaydım her namazda misvak kullanmalarını emrederdim” mealindeki hadiste (Buhârî, Cuma, 8; Müslim, Tahâret, 42; Ebû Dâvûd, Tahâret, 25) Resûlullah’ın kesin bir emir vermediği anlaşıldığından misvak kullanmak vâcip değil sünnet kabul edilmiştir.

Ancak alimlerimiz, Hz. Peygamber Efendimiz (asm)'in sürekli uygulaması ve ısrarlı tavsiyeleri sebebiyle misvakın vâcip değilse de müekked bir sünnet sayıldığı hususunda ittifak etmiştir. Nitekim diğer bir rivayette bazı sahabîlerin misvak kullanmadan Resûlullah’ın huzuruna çıktıkları ve onun kendilerine şöyle dediği kaydedilir:

“Benim yanıma dişleriniz sararmış halde geliyorsunuz; misvak kullanın, eğer ümmetime zorluk çıkaracak olmasaydım, her namazda abdest almalarını farz kıldığım gibi misvak kullanmalarını da farz kılardım.” (Müsned, I, 214; III, 442; Hâkim, I, 146)

Hz. Peygamber (asm)’in;
- “Misvak hakkında o kadar emir aldım ki bu konuda Kur’an’da bir âyet ineceğini zannettim” sözü yanında (Müsned, I, 237, 307)
- On şeyin fıtrattan olduğunu belirttiği hadiste genellikle temizliğe dair olan bu hususlar arasında misvak kullanmayı da zikretmesi (Müslim, Tahâret, 56; Ebû Dâvûd, Tahâret, 29);
- Haya duygusu, güzel koku sürünme, evlilik ve misvak kullanmanın geçmiş peygamberlerin sünnetinden kabul edildiğini dile getirmesi (Müsned, V, 421; Tirmizî, “Nikâĥ”, 1);
- Hz. Âişe’ye Resûlullah’ın eve geldiğinde ilk yaptığı işin ne olduğu sorulduğunda, dişlerini misvakla temizlediğini söylemesi (Müslim, Tahâret, 43-44; Ebû Dâvûd, Tahâret, 27)

misvakın önemini vurgulayan diğer bazı hadislerdir.

Misvakın bazı durumlarda kullanılması özellikle istenmiştir:

Hz. Peygamber’in;

- Misvak kullanılarak kılınan namazın misvaksız yetmiş namazdan daha faziletli olduğunu belirtmesiyle (Müsned, VI, 272; Hâkim, I, 146) her namaz kılındığında;
- “Eğer ümmetime zorluk çıkaracak olmasaydım her abdest alışlarında onlara misvakı emrederdim” rivayetine istinaden (Müsned, II, 460, 517) her abdest alındığında;
- Onun geceleyin her uykudan uyanışında misvak kullandığına dair rivayetten hareketle (Buhârî, Vuđû, 73; Müslim, Tahâret, 46-48) uykudan uyanıldığında;
- “Ağızlarınız Kur’an yoludur, onları misvakla temizleyin” hadisi sebebiyle (İbn Mâce, Tahâret, 7) Kur’an okurken;
- Misvakın ağzı temizleyici, Allah Teâlâ’yı hoşnut kılıcı olduğuna ve Cebrâil’in her gelişinde misvakı tavsiye ettiğine dair hadis dolayısıyla (Müsned, VI, 47, 62, 124, 238; İbn Mâce, Tahâret, 7) ağzı kokutan yemek ve açlık gibi durumlar münasebetiyle misvak kullanmanın

müekked sünnet olduğu belirtilmiştir.

Hadislerde geçen ifadelerden hareketle, abdest alırken misvak kullanmanın sünnet olduğu hususunda dört mezhep görüş birliğine varmakla birlikte Hanefîler, Mâlikîler ve bir görüşlerinde Şâfiîler bunu abdestin sünnetlerinden, Hanbelîler ve daha kuvvetli görüşlerinde Şâfiîler abdest dışında müstakil bir sünnet saymışlardır. Bunun sonucu olarak ilkine göre besmeleden sonra, diğerine göre besmeleden önce misvak kullanılır.

Bazı alimler ayrıca farz, vâcip veya nâfile her namazda misvakın sünnet olduğunu söylerken bir kısmı farz namazda kullanılmışsa ona tâbi sünnetlerde gerek olmadığını, bir kısmı abdest sırasında misvak kullanılması halinde namaz kılarken ayrıca gerekmediğini, bazıları da abdestle namaz arasına örfen uzun sayılabilecek bir zaman girmişse misvak kullanılabileceğini belirtmişlerdir.

Hz. Peygamber’in uygulamasını ve ilgili hadislerin mutlak ifadesini esas alan fukahanın çoğunluğuna göre misvak kullanmanın hükmü oruçlu kişi için de aynıdır. Buna karşılık bir rivayette Ahmed b. Hanbel, Şâfiî ve diğer bazı âlimler öğleden yahut ikindiden sonra, İmam Mâlik ise ıslak şekilde misvak kullanmanın oruçlu için mekruh olduğunu söylemişlerdir.

Kādî İyâz, Resûlullah’ın eve geldiğinde ilk yaptığı işin dişlerini misvakla temizlemek olduğuna dair hadisten Resûlullah’ın sıkça misvak kullandığını, gece ve gündüz birer defayla yetinmediğini, ayrıca onun uygulamalarından misvakı insanların toplu halde bulunduğu yerlerde değil evde kullanmak gerektiğinin anlaşıldığını belirtir. Ebû Şâme, avamdan bazı kişilerin camiye misvak getirip her namaz kılışta kullanmalarının hoş olmadığı yolundaki kanaatini desteklemek üzere bu yoruma yer vermektedir. (es-Sivâk, s. 72)

Eğitim ve adabla ilgili eserlerde de;

- Bir yandan temizliğe özen gösterme çerçevesinde misvak kullanmanın önemine (Abdülhay el-Kettânî, II, 402-403),
- Öte yandan kişinin topluluk içinde kürdanla dişlerini temizlemesinin uygun olmadığına (Gazzâlî, s. 311)

dikkat çekilmiştir.

Fukaha;
- Erâk ağacından yapılan misvakın kullanılmasını daha faziletli saymakla birlikte diğer bitki vb. şeylerden de diş temizleme araçları yapılabileceğini
- Veya bazı hadislerde de geçtiği üzere parmakların bu amaçla kullanılabileceğini belirtmiştir. (bk. İbn Kudâme, I, 138; Bedreddin el-Aynî, V, 263; Diyanet İslam Ansiklopedisi, Misvak md.)

İlave bilgi için tıklayınız:

- MİSVÂK.
- Misvakın faydalı olduğunu gösteren ilmi araştırmalar var mıdır ...
- Acaba dil fırçalanır mı, Peygamberimiz dilini misvaklar mıydı ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet