Şafi mezhebine göre kredi kartı ile alışveriş yapmak ile ilgili hükümler nelerdir?

Kredi kartı ile yapılan mal ve hizmet alımları ve bunların bedellerinin tah­sili ile ilgili işlemler, kefalet ve vekâlet konularına girmektedir.Kredi kartını veren kurumun, aralarında anlaşma bulunan kurumlar­dan kredi kartı ile satın alınan mal ve hizmet bedellerini ödemeyi üstlenme ve bu bedelleri onlar adına tahsil etme gibi hizmetler karşılığında, satış bedelin­den, -aralarındaki anlaşmaya göre- belirli bir ücret alması caiz olduğu gibi kre­di kartı hamillerinin bedelini süresi içinde ödemek üzere kredi kartı ile mal ve hizmet satın almaları da caizdir.

Borçlarını zamanında ödemeyerek, satın aldıkları mal ve hizmetin bede­li dışında, kredi kartını vermiş olan kuruma ödedikleri fazlalık ise faizdir. Çün­kü bu fazlalıkta, ekonomik istikrarsızlıktan kaynaklanan enflasyon oranında paranın değer kaybı var ise de belirli bir miktarın tesbitiyle ilgili önceden -kre­di kartını veren kurumla bu kartı kullanan müşteri arasında- bir sözleşme ya­pıldığı için, ödenen fazlalık faiz hükmüne girmektedir.

LEASİNG

Kira müddetinin bitiminde kiracının mülkiyetine geçmek üzere bir malın kiraya verilmesine leasing denmektedir. Örneğin otomobile ihtiyacı olan bir ki­şinin otomobil satan bir şahıs veya şirketten aylık 200 dolar taksitle bir otomo­bili beş yıllığına kiralaması ve taksitleri düzenli olarak ödemesi şartıyla kira müddetinin bitiminde otomobilin mülkiyetinin kiracıya devredilmesine leasing muamelesi denmektedir.

Kısaca "mülk edinmekle sonuçlanan kira akdi" diyebileceğimiz leasing muamelesi, kendi içinde bazı fıkhî sakıncalar bulundurmaktadır. Şöyle ki:

1. Kira müddetinin sonuna kadar kiracı bütün taksitleri düzenli ve tam ola­rak ödemezse kira sözleşmesi feshedilir ve kiralanan mal, sahibinin mülkiye­tinde kalır. Kiracının ödemiş olduğu paralar da âdeta boşa gitmiş olur.

2.  Kiralanan mal, kira müddetince sigorta ettirilir. Sigorta primlerini kiracı öder. Rizikonun gerçekleşmesi durumunda sigorta şirketinin ödeyeceği tazmi­natı, primleri ödemiş olan kiracı değil de malın mülkiyetini hâlâ elinde bulun­durmakta olan sahibi alır.

Bu gibi sakıncaları taşıdığından dolayı leasing muamelesine sıcak bak­mayan İslâm Fıkıh Kurulu şu alternatifleri ileri sürmüştür:

a)  Leasing muamelesi yapmaktansa, müşteriden yeterince teminat ala­rak mal, taksitli olarak ona satılmalıdır.

b)  Malı kiraya vermek. Kira taksitleri ödenip kira müddeti sona erdiğinde mal sahibinin kiracıya şu seçenekleri sunması uygun olur:

ba)  Kira müddetinin uzatılması.

bb)  Kira sözleşmesi sona erdirilip kiradaki malın sahibine iade edilmesi.

be) Kiralanan malın, kira müddetinin bitiminde piyasa fiyatıyla kiracıya satılması. (Zühaylî, el-Fıkhü'l-İslâmi, 7/5161-5162.)

TEMİNAT MEKTUBU

Bankaların müşterilerine kefil olduklarını bildiren yazılı belgelerine temi­nat mektubu denmektedir.

Müteşebbis kişi bir işi alacağı zaman bankadan aldığı bu mektubu bir gü­vence unsuru olarak iş verene verir ve böylece işe koyulur. İşi sözleşmedeki şartlara uygun olarak yapıp tamamladığında mektup, işleme konmadan sahi­bine iade edilir. İşi alan müteahhit, sözleşmedeki şartlara uymadığı takdirde iş veren bu mektubu devreye koyar ve uğradığı zararı karşılaması için mek­tubu veren bankaya müracaat eder.Teminat mektubunun üzerinde yazılı olan meblağ bankaya bazan yatırıl­mış bazan da yatırılmamış olur. Yatırılmış ise bu durumda mektubu veren banka, müteahhidin vekili; yatırılmamış ise kefili konumunda olur.Teminat mektubunun üzerinde yazılı olan meblağ bankaya yatırılmış ise mektubu veren bankanın, müteahhidin vekili konumunda olduğu için teminat mektubu karşılığında müteahitten ücret almasında sakınca yoktur. Çünkü ve­kâletin ücretsiz yapılması caiz olduğu gibi ücretli yapılması da caizdir.Teminat mektubu üzerinde yazılı olan meblağ bankaya yatırılmamış ise bu durumda banka, kendisine teminat mektubu verdiği müteahhidin kefili ko­numundadır. Kefaletin ücretle yapılması caiz olmadığından, bu durumda te­minat mektubu karşılığında bankanın müteahhitten ücret alması caiz olmaz.