İbadetlerin insan üzerindeki etkisi ve kötülüklerden alıkoyması hakkında bilgi verir misiniz?

İnanan insan örnek insandır, ama günümüzde ibadetlerine dikkat edip de merhametten yoksun, huy ve ahlak bakımından yanlış yerlerde olan insanlar varken, diğer tarafta ibadetlerini yapmayıp da kendilerine hayran bıraktıracak kadar iyi huylu insanlar var, neden böyle?..

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Namaz, Allah'ın bizden istediği bir ibadettir. Bunun dışında yapmamız gereken ibadetler ve sakınmamız gereken haramlar vardır. Dolayısıyla yaptığımız iyiliklerin sevabını ve günahların da cezasını göreceğiz.

Ayrıca Allah Teala ahirette insanın yaptığı şeylerin hepsini değerlendirecektir. Yoldaki bir engeli dahi kaldırmanın ibadet olduğunu kabul eden dinimiz, elbette namaz gibi önemli bir ibadeti görmezden gelmeyecektir.

Mesela, başı açık bir kızımız namazını kılsa namazın sevabını alır; başı açık şekilde gezdiği zamankilerin de günahını alır. Biri diğerine engel değildir.

Elbette namaz kılanın diğer hâl vehareketleri de iyi olmalıdır. Ama kötülük yapıyor diye "namazı olmaz" diyemeyiz.

Bir kaide vardır: "Bir söz mutlak söylendiğinde en mükemmeli anlaşılır." Örneğin “insan” denilince akla Peygamberimiz (asm) gelir. Fizikçi denilince en meşhuru aklımıza gelir. Bunun gibi "Namaz insanları günahtan alıkoyar." sözünden aklımıza ilk gelecek olan o duanın ve o namazın zirvesidir, en son neticesidir. Yani bu duanın ve namazın en mükemmel sonucu budur, anlamına gelmektedir.

Her sözün bazı şartları vardır. Örneğin bir arabanın katalogunda 200 km/h hız yapabileceği yazılı olsun. Sadece bunun yazılmış olması o arabanın her zaman ve her sürücünün 200 km/h hız yapacağı anlamına gelmez. Stabilize bir yolda, benzinine su karışmış, ön düzeni bozuk, gece vakti farları yanmayan veya başka yere bakan, üstelik de şoförü acemi olan bir araba aynı hızı yapmayınca, bu sözün yanlış olduğu anlamına gelmez. Tam tersine söz doğrudur, ama bazı gerekli şartları yerine getirilmediği söz konusudur. Bu nedenle araba bize fayda verecektir, fakat istediğimiz hıza ulaşamayacaktır.

Bunun gibi biz de Allah’ın yarattığı mükemmel ve canlı bir arabayız. Bu arabanın farları olan gözler, yedikleri, içtikleri, gezdikleri, düşündükleri, ayakları gibi her şeyiyle mükemmel olacak ki, o duayı okuduğu veya namazı kıldığı zaman o neticeyi alabilsin. Demek ki söz doğrudur; ancak o şartları yerine getirmek kaydıyla.

“Her çekirdek bir ağaçtır.” sözü doğrudur. Ancak her çekirdek bir ağacın programını taşıdığı hâlde şartlarına uyarak ekilmezse ağaç olamaz. Bunun gibi her dua da insanı Allah’a götüren ve günahlarının silinmesine sebep olan bir sır vardır. Ancak çekirdek gibi olan bu sırrın açılması için de bazı şartlar lazımdır. İman, ibadet, niyet ve haramlardan sakınma gibi şartları yerine getiren, onu ağaç gibi açacaktır. Geçmiş günahlarının silinmesine vesile olacaktır. Yoksa çekirdek olarak kalacak ve neticeye ulaşamayacaktır. Hatta hayatını yanlış yerde harcadığı için aynı zamanda sorumlu da olacaktır.

İbadetler insanı kötülüklerden alıkoyar. Ancak herkesi aynı derecede alıkoyduğunu söyleyemeyiz. Ayrıca ibadet ettiği hâlde kötülük işleyen bu insan, belki de ibadet etmese idi daha çok kötü işler yapacaktı.

Bu konuyla alakalı âyet-i kerimenin tefsiri şöyledir:

"Sana vahyedilen Kitabı oku ve namazı kıl. Muhakkak ki namaz hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah'ı anmak elbette en büyük ibadettir. Allah yaptıklarınızı bilir."(Ankebût, 29/45)

Sen, sana vahyedilen kitabı oku, vird ederek, devam üzere, tekrar tekrar, güzel güzel oku. Yani o örümcek kafalı kâfirlerin fitnelerine gam yeme de onlara karşı olmazsa, kendi âleminde bu Kur'ân'ı güzel güzel oku, adı geçen peygamberlerin ve ümmetlerin halleriyle Allah'ın âyetlerini düşün. Onun için "Onlara oku" buyurulmamış, mutlak olarak "Oku" buyurulmuştur. Ve namazı devam üzere kıl, gerçekten namaz fahşadan, yani açık çirkinlikten, edebsizikten, fuhşiyattan ve münkerden; aklın ve şer'in beğenmeyeceği uygunsuzluktan, günahtan meneder. Bir kere namaz içinde bunlar yapılmaz.

Bundan başka namaz hakikati, ne olduğu bilinerek kılınan sahih namaz, namaz dışında da, çirkinlikten, uygunsuzluktan uzaklaştırır. Yasaklamak, uzaklaştırmayı mutlak olarak sağlamasa bile herhalde gerektirir. Sahih ve doğru bir şekilde namaza devam edildikçe iyilik artar. Resulullah (asm)'tan rivayet olunmuştur ki:

"Kim bir namaz kılar da, o namaz kendisini açık ve gizli kötülüklerden alıkoymazsa, o namazla Allah'tan uzaklaşmaktan başka bir şey artırmış olmaz."

Onun için İbnü Mes'ud Hazretleri demiştir ki:

"Namazını gereği gibi yerine getirmeyen Allah Teâlâ'dan uzaklığı artırmaktan başka bir şey yapamaz."

Bunun sebebi, çünkü namaza itaat, onun sınırlarını gözeterek hakkıyla kılmaktır. Onun sınırında ise açık ve gizli bütün kötülüklerden men ve alıkoyma vardır.

Şu halde namaza itaat onu hakkıyla kılıp yasağını tutmakla olur.

"Yazıklar olsun o Allah huzurunda duranlara ki, namazlarını yanlış olarak (veya yanlış yere) kılıyorlar." (Maun, 107/4-5)

buyurulduğu üzere namaz kılıyor görünüp de namazın ne demek olduğundan habersiz olanların vay haline! Onun içindir ki, 

"Gerçekten müminler kurtuluşa ermiştir. Onlar ki namazlarında huşû içindedirler." (Mü'minun, 23/1-2)

buyurulmuştu. Zira Tâhâ Sûresi'nde, 

"Beni anmak için namaz kıl." (Tâhâ, 20/14)

buyurulduğu üzere namazın hikmeti, gayesi Allah'ın zikridir. Yani Allah'ı anmak ve bu sayede, 

"Öyle ise beni (taat ve ibadetle) anın ki, ben de sizi anayım." (Bakara, 2/152)

âyetince Allah Teâlâ'nın anmasına ermektir. Bu suretle namaz bir miracdır. Bunu bilenler,

"Herhalde Rablerine kavuşmayı uman kimseler..." (Bakara, 2/46)

âyetine göre kendilerini her an Rablerinin huzurunda mülakat (kavuşma) halinde buluyorlar gibi, zevk içinde bir niyet ve ihlas ile kılarlar. Ve herhalde Allah'ı anmak; namaz en büyük iştir.

Yani asıl bütün incelikleri, detayları ve gerçeği ile Allah Teâlâ'yı anmak ve O'nun azamet ve kibriyası huzurunda kulun değişiklikleri ve tavırları ile acizlik ve ihtiyacını arzetmesi demek olan namaz, en büyük amel veya açık ve gizli kötülüklerden men için en büyük sebeptir. Veya Allah Teâlâ'nın sizi anması, sizin O'nu anmanızdan daha büyüktür. Kul, Allah Teâlâ'yı azameti ve cemaliyle hatırladığı zaman, O'nun yüce huzurunda açık ve gizli kötülüklerden kaçınarak edeb ve samimiyet ile yükseleceği gibi, Allah Teâlâ'nın onu hatırlamasını düşündüğü zaman, ilâhî huzurda zerre kadar kötülük ile anılmayı kimse arzu etmeyeceğinden, her an Allah'ın hoşnutluğuna ve rızasına yükselmek için , iyilik duygusu ile dopdolu olur. Ve şüphe yok ki, bu duygu, evvelkinden daha büyük bir kurtuluş vesilesi olur. Düşünmeli ki Allah, Kur'ân'ında Firavun gibileri nasıl anıyor, peygamberleri ve müminleri nasıl anıyor? Hem Allah, her ne işlerseniz bilir. Ona göre anar ve ona göre ceza veya mükafat verir.(bk. Elmalılı, ilgili âyetin tefsir)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet