Hz. Muhammed, Yahudilere faiz parası mı vermiş?

- Aşağıda vereceğim bilgilerde Peygamber Efendimizin Yahudilere faiz parası mı verdiği şeklinde bir mana mı var, buna göre Peygamberimiz faiz mi vermiş?
"Andolsun ki Allah, 'Allah fakirdir, biz zenginiz' diyenlerin sözünü işitmiştir."
- Rivayet olunuyor ki Hz. Ebu Bekir (r.a.) bir gün Yahudilerin dershanelerine gitmişti. Baktı ki bir takım Yahudiler Fenhas'ın başına toplanmışlardı. Ve bu Fenhas, Yahudilerin âlim ve din adamlarından idi. Ebu Bekir: "Yazık ey Fenhas Allah’tan kork ve Müslüman ol, vallahi sen şüphesiz bilirsin ki Muhammed Allah'ın resulüdür, siz onu yanınızdaki Tevrat'ta yazılmış bulursunuz." dedi.
Fenhas: "Vallahi ey Ebu Bekir bizim Allah'a ihtiyacımız yok, o bize muhtaç. Ve biz ona, onun bize yalvardığı kadar yalvarmıyoruz, herhalde biz ondan müstağni (tok gözlü), daha zenginiz. O zengin olsaydı, arkadaşınızın sandığı gibi bizden borç almaya tenezzül etmezdi. O bizi faizden yasaklıyor ve bize ribâ vaad ediyor. Zengin olsaydı bize ribâ vermezdi." diye münasebetsizlikte bulundu.
Bunun üzerine Ebu Bekir öfkelendi ve Fenhas'ın yüzüne şiddetli bir tokat vurdu ve dedi ki: "Nefsim yed (kudret)inde olan yüksek zata (Allah'a) kasem ederim ki, bizimle senin arandaki anlaşma olmasaydı boynunu vururdum ey Allah'ın düşmanı!"
Bunun üzerine Fenhas Resulullah'a gidip: "Ey Muhammed bak arkadaşın bana ne yaptı?" diye şikâyet etti. Resulullah (asm) Hazreti Ebu Bekir'e: "Bu yaptığına sevkeden nedir?" diye sordu. O da: "Ey Allah'ın Resulü, büyük bir edepsizlikte bulundu, öyle sanıyor ki, Allah Teâlâ fakir ve bunlar daha zengin imişler. Bunu söyleyince Allah için kızdım ve yüzüne bir tokat vurdum." dedi. Fenhas: "Ben böyle bir şey söylemedim." diye inkar etti. İşte bunun üzerine Allah Teâlâ Hz. Ebu Bekir'i tasdik ederek bu ayeti indirdi. (Elmalılı, Al-i İmran 181. ayetin tefsiri)

Değerli kardeşimiz,

Bu rivayet tefsir kaynaklarında geçmektedir. (bk. Taberi, Tefsir; İbn Kesir, Tefsir; Suyuti, ed-dürrü’l-Mensur, Al-i İmran 181. ayetin tefsiri)

Bu ayetin nüzul sebebi olarak zikredilen diğer bazı rivayetler de şöyledir:

- “Kim Allah’a güzel borç verir.” (Bakara, 2/245) mealindeki ayet nazil olunca, Peygamberimiz (asm), Ebu Bekir’i -İslam’a girmeleri ve zekat, sadaka vermeleri ile ilgili tebliği yapmak üzere- Yahudilere gönderdi. Bunun üzerine Yahudilerden Finhas b. Azura şöyle itiraz etti: “Demek biz zengin, Allah ise fakirdir... Bunun için bizden karz-ı hasen (güzel ödünç para) istiyor.” Bunun üzerine bu ayet indirildi. (bk. Semerkandi, Beydavi, ilgili ayetin tefsiri)

- Diğer bir rivayete göre, “Kim Allah’a güzel borç verir.” (Bakara, 2/245) mealindeki ayet nazil olunca, Yahudilerden bazıları, bunu alay konusu yaparak, “Demek ki biz zenginiz, Allah ise fakirdir; onun için bizden borç istiyor.” dediler. (Semerkandi, Kurtubi, ilgili yer)

- Bu rivayetlerin bazısında yer alan “O bizi faizden yasaklıyor ve bize ribâ vaad ediyor. Zengin olsaydı bize ribâ vermezdi.” ifadesi, Hz. Peygamber (asm) Efendimize değil, Allah’a yönelik söylenmiştir.

İlgili ifadeyi tercüme ettiğimizde bu husus daha iyi anlaşılır:

Finhas dedi: Ya Eba Bekir! Vallahi bizim Allah’a ihtiyacımız yoktur. Fakat Allah bize muhtaçtır. Biz ona yalvarmıyoruz, fakat o bize yalvarıyor. Eğer o (Allah) zengin olsaydı, -arkadaşınızın (Hz. Peygamberin) iddia ettiği gibi- bizden borç almazdı. Üstelik, sizi faiz almaktan sakındırıyor, fakat bize faiz veriyor. Eğer bize ihtiyacı olmasaydı, bize faiz vermezdi.” (Taberi, İbn Kesir, Suyuti, ilgili ayetin tefsiri).

- Bu kıssayı, İbn İshak, Taberi, İbnu’l-Münzir, İbn Ebi Hatim, İkrime yoluyla İbn Abbas’tan rivayet etmişlerdir. (bk. Suyuti, a.g.y)

“Kim Allah'a güzel bir borç vermek ister ki, Allah da onu kat kat arttırsın? Zaten daraltan da genişleten de Allah'tır; siz de Ona döneceksiniz.” (Bakara, 2/245)

mealindeki ayetin tam mealine bakıldığı zaman bu husus daha iyi anlaşılır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet