Hayvanlar da ümmet midir?

- Ümmet'in kelime manası tam olarak nedir?
- Hayvanları bu kategoriye almak doğru mu?

Değerli kardeşimiz,

Ümmet, sözlükte “yönelmek, kastetmek; öne geçmek, imam olmak” manalarındaki emm kökünden türeyen bir kelimedir.

Ümmet;
- Kendilerine peygamber gönderilmiş topluluk,
- Kavim,
- Her kabileden bir grup insan,
- Her canlı cinsi,
- Bütün iyilikleri şahsında toplamış kişi veya kendisine uyulan önder
gibi anlamlara gelir. (Lisânü’l-Arab, “emm” md.; Kāmus Tercümesi, IV, 175-176)

Kur'an-ı Kerim’de altmış dört yerde geçen ümmet kelimesi, kısaca açıkladığımız anlamlarda kullanılmıştır. Bu bağlamda insan topluluklarının yanı sıra hayvan ve cin topluluklarına (Enam, 6/38; Araf, 7/38), benzer inanç ve hayat tarzına sahip insan gruplarına da (Bakara, 2/213) ümmet denilmiştir. 

Kur'an’ın hayvanlarla ilgili dikkat çekici bir ifadesi, hayvanların da ümmet oluşlarıdır. İslami gelenek ve literatürde özel ve önemli bir kavram olan ümmetin hayvanlar için de kullanılması gerçekten dikkat çekicidir:

“Hem yerde hareket eden hiçbir canlı, kanatlarıyla uçan hiçbir kuş türü yoktur ki sizin gibi birer ümmet (toplum) teşkil etmesinler. Biz o kitapta hiçbir şeyi ihmal etmedik. Sonra hepsi Rab’lerinin huzuruna sevk edilip toplanacaklardır.” (Enam, 6/38)

Ayet, dikkatlerimizi hayvanlar alemine çekmekte, onların da insanlar gibi sınıf sınıf olduğunu söylemekte, yürüyen ve sürünen hayvanlardan her türün bir ümmet; kuşların bir ümmet, insanların bir ümmet olduğuna işaret etmektedir.

Bu ayette “dâbbe” türünden olan ne var ise, balıklar, karıncalar, inek, at gibi kımıldayan, hareket eden türden canlı olan ne varsa hepsinin ümmetler oldukları bildiriliyor. Öyleyse ayetin ifadesiyle “sizin gibi” yani insanlar gibi “ümmetlerdir.”

Hayvanların ümmetler olduğunu bildiren diğer bir ayet meali de şöyledir:

“Ona denildi ki: Ey Nuh! Sana ve seninle birlikte bulunanlardan birçok ümmete bizden esenlik ve bereketlerle (gemiden) in. Daha birtakım ümmetler de olacak ki, biz onları (dünyada) yararlandıracağız. Sonra da bizden kendilerine elem dolu bir azap dokunacak.”  (Hud, 11/48)

Hz. Nuh (as) kendine inananlarla birlikte, gemiye yüce Allah'ın emri ile her hayvan türünden, her iki cinsiyette olandan, erkek ve dişiden, ikişer adet yükledi.

Hayvanların ve onların her bir türünün de birer ümmet olduğunu bildiren bazı hadisler:

“Eğer köpekler ümmetlerden bir ümmet olmasaydı, onun katledilmesini emrederdim.” (Ebu Davud , Edahi 22; Tirmizi , Sayd 16-17)

“Karınca ümmetlerden bir ümmettir.” (Müslim, Selam, 148) 

“Peygamberlerden birini bir karınca ısırmış da emir vererek karıncanın yuvasını yaktırmış. Bunun üzerine Allah O'na: 'Seni bir karınca ısırdı diye ümmetlerden tesbihte bulunan bir ümmeti helak mi ettin?' diye vahy buyurmuştur.” (Buhari, Cihad 153, Nesai, Sayd 38)

Görenler, düşünenler için yeryüzünde ve insanları kuşatan tabiatta da bir­çok ayet, mucize, Allah'ın kudretini apaçık gösteren deliller vardır.

Buna göre; yeryüzünde yürüyüp dolaşan bü­tün canlılar, gökyüzünde kanat çırpıp uçan bütün kuşlar;
- İnsanlar gibi birer "üm­met", düzenli birer topluluktur.
- İnsanlar gibi onlar da birer canlı sınıfıdır.
- Hepsi de Allah'ın kudretinin eseri olup, O'nun verdiği rızıkla beslenmekte, O'nun verdiği canla yaşamakta ve üremekte, ilâhî kudretin birer nişanesi olarak cinsler, türler oluşturmaktadır.

Bütün bunları düzenleyen kanunlar Allah tarafından konulmuş olup O'nun varlığına, ilmine ve kudretine delâlet etmektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet