Malı ödünç vermek, veresiye (nesîe) faizi mi olur?

- Vade faizi yani diğer adıyla ‘riben nesie’ ile okuduklarım kafama takıldı. Vade faizine örnek verilirken kitaplarda şöyle deniliyor:
"Mesela bir kişi kışın iki kile buğdayı yazın almak üzere iki kile buğdaya veresiye verirse bu faiz olur, caiz değildir."
- Oysa köyde yaşayan insanlar sürekli bu şekilde borçlanıyorlar, yazın geri ödüyorlar. Burada faizi teşkil eden nedir?
- İkinci olarak annem komşusu ile sürekli süt değiş tokuşunda bulunuyorlar; yani on gün annem komşuya süt veriyor on gün de komşu veriyor, bu da faize girer mi?

Değerli kardeşimiz,

Aynı cins malların alımsatımı, hem eşit hem de peşin olmalıdır. Ödünç vermelerde ise, eşit olması yeterlidir. Peşin olması gerekmez.

Konunun daha iyi anlaşılması için alışverişlerdeki fazlalık faizinin ve veresiye faizinin açıklanması gerekir.

Alışveriş faizi, Arapların daha önce bilmedikleri, ilk defa Hz. Peygamber (asm) tarafından açıklanan bir faiz çeşididir. Peşin alışverişlerde ortaya çıkan faize “fazlalık faizi” (ribe’l-fadl), vadeli alışverişlerde ortaya çıkan faize de “veresiye faizi” (ribe’n-nesîe) denilmiştir.

Ubâde b. Sâmit’in rivayet ettiği hadis, alışveriş faizinin iki çeşidini de açıklamakta ve bu konudaki hadislerin bütünlük ve mükemmellik açısından en önemlisi olarak görülmektedir. Hadisin meali şöyledir:

“Altına karşılık altın, gümüşe karşılık gümüş, buğdaya karşılık buğday, arpaya karşılık arpa, hurmaya karşılık hurma, tuza karşılık tuz cinsi cinsine birbirine eşit ve peşin olarak satılır. Malların sınıfları değişirse peşin olmak şartıyla istediğiniz gibi satın.” (Müslim, Müsakat, 81; Tirmizî, Büyû, 23)

Veresiye faizi, ister aynı ister farklı cinsten olsun, faize konu teşkil eden iki malın mübadelesinde bedellerden birinin veya her ikisinin vadeli olması halinde gerçekleşir. Karşılıklı bedeller eşit tutulmuş olsa bile vade halinde veresiye faizi doğar.

Meselâ 10 gram altın, vadeli 10 gram altın veya 750 gram gümüş karşılığında satılırsa veresiye faizi ortaya çıkar.

Alınan ve verilen miktarların eşit olması şartıyla ödünç akdinde faizin söz konusu olmadığını belirtmek gerekir. Bunun sebebi ödünç akdinin teberru sayılması ve konan vadenin bağlayıcı olmamasıdır.

İslâm’ın izin verdiği vadeli satış türü bedellerden birinin para olduğu muameledir. Paralı bir muamelede ister mal peşin, para vadeli, ister para peşin, mal vadeli olsun alım satım caizdir.

Demek ki, herhangi bir malın ödünç verilmesi faiz olmaz.

Anneniz komşusuyla süt alışverişi yapmasın, ödünç alsın veya versin.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet