TABAKAT-I MESAİL NE DEMEKTİR, KAÇA AYRILIR?

Tabakat-ı Mesail: Fıkhı meseleler mertebesi demektir. Fıkhı meseleler üç mertebeye ayrılır:

1- Zahir el-rivaye veya Zahir el-mezhebtir:

Bu imam Muhammed`in yazdığı meşhur altı eserinde yer alan meselelerdir, bu eserler de şunlardır:

a) el-Mebsut

b) el-Camius-Sağır

c) el-Camiul-Kebir

d) ez-Ziyadat

e) es-Siyer es-Sağır

f) es-Siyer el-Kebir.

İmam Muhammed kendi sözlerini bu kitaplarla tesbit ettiği gibi İmam A`zam ile İmam Ebu Yusuf`un sözlerini de yazıp tesbit etmiştir.

2- Nevadır veya gayri zahir el-Mezhep:

Yukarıda adı geçen kitaplardan başka İmam-ı Muhammed`in yazdığı eserlerde yer alan mesaildir. Bu kitaplarda şunlardır:

Keysaniyat, Haruniyat, Curcaniyat, Rakkıyat`tır. Ayrıca İmam-ı Ebu Yusuf`un Emalı isimli kitabında bulunan meselelerde bu kabıldendir. Emalı kelimesi imlanın çoğuludur, imla ise not etmek demektir. Rakkiyat kitabı İmam-ı Muhammed`in RAKKA isimli şehirde kadı iken derlediği meselelerdir. Keysaniyat da İmam-ı Muhammed`in Süleyman b. Şuayb el-Keysani`ye not ettirdiği meselelerdir. Haruniyat ise; İmam Muhammed`in, Harun er-Reşid zamanında derlediği meselelerdir.

3- Vakıat:

Bunlar mezhepte hükümleri beyan edilmemiş, belki Hanefi fakihleri tarafından hükümleri belirtilmiş meselelerdir. Buna Nevazılde denir. Bu hususta ilk yazılmış eser Ebu Leyses-Semarkandı`nin "Nevazıl" adlı kitabıdır. Zahir el-Mezhep kavli var ise başka kavil ile fetve vermek caiz değildir.