Dedikodu yapan kişiyle irtibat kesilmeli mi?

- Komşum sürekli dedikodu yapıyor, görüşmeye devam etmeli miyim?

Değerli kardeşimiz,

Dedikodu, yani insanları gıyabında çekiştirmenin dindeki karşılığı gıybettir.

Gıybet ise, bir kimsenin arkasından hoşuna gitmeyecek şeyleri söylemek, başka bir deyimle, kendimize söylendiği zaman hoşlanmayacağımız bir şeyi, din kardeşimiz hakkında arkasından konuşmamız anlamına gelir. Halk arasında dedikodu, gıybet ile aynı anlamda kullanılır.

Hadiste “Din kardeşinin yüzüne karşı söylemediğin şeyi ardından söylemen gıybettir.” (Suyuti, Camiu's-sağir, hadis no: 7972) denilmektedir.

Başka bir hadiste Peygamber (asm) Efendmiz gıybeti, “Birinizin, kardeşini hoşlanmayacağı şeyle anmasıdır!" diye açıklamasından sonra, orada bulunan bir adam: "ya benim söylediğim onda varsa, (bu da mı gıybettir?)" dedi. Aleyhissalatu vesselâm Efendimiz şöyle cevap vermiştir:

"Eğer söylediğin onda varsa gıybetini yapmış oldun. Eğer söylediğin onda yoksa bir de bühtanda (iftirada) bulundun demektir." (Müslim, Birr 70)

Kur'an gıybet etmeyi ölü insan etini yemeğe benzetmektedir:

"Bir kısmınız diğerlerinizin gıybetini yapmasın. Sizden biriniz ölmüş kardeşinin etini yemek ister mi? Bundan tiksindiniz değil mi? Öyleyse Allah'tan korkunuz." (Hucurat, 49/12)

Gıybetin menedilme sebebi, Cenâb-ı Hakk’ın “günahkâr bir kulunun bile hakkını koruyup ona sahip çıkmasına” ilaveten, gıybetin, cemiyet hayatının muhtaç olduğu sulh ve sükûn ile kardeşlik duygularını zedeleyici bir rol oynamasıdır.

Gıybet edilen ortamda bulunan kimse ne yapmalı?

İslâm alimleri gıybetin haram olduğunda ittifak etmişlerdir. Dinen, gıybetin yapılması gibi dinlenmesi de haramdır. Bir zarar ihtimali yoksa sözle veya fiilî olarak gıybet edene engel olunmalı, bu mümkün olmazsa gıybet edilen ortamı terkedilmeli, bu da mümkün değilse gıybete karşı bir hoşnutsuzluk duygusu içinde başka şeylerle uğraşılmalıdır.

Bu konudaki hadis şöyledir:

“Kim ki yanında Müslüman kardeşinin gıybeti yapıldığı halde, gücü yeterken kardeşine yardım etmezse, Allah onu dünya ve ahirette zelil kılar.” (Suyuti, Camiu's-sağir, hadis no: 8489, Keşfü'l-Hafa, H.No: 2323, s. 215)

Onun için kendisine dedikodu ulaşan kimseye düşen:

• Onu tasdik etmemek,
•  Hakkında sözü edilen kimse için de söylendiği şekilde olduğu zannına düşmemesi, araştırmaması,
• Ayrıca laf getireni ayıplayıp, bunu bir daha yapmamasını söylemesi,
•  Vazgeçmezse ona öfkelenmesi,
• O da olmazsa, mümkünse bulunduğu yeri terk etmesidir.
• Sözlerinizin etkisiz kaldığını gördüğünüzde "Allâhummağfirli ve limen iğtebnâhü / Allah'ım, bizi ve gıybetini ettiğimiz zâtı mağfiret et.” (Suyûtî, el-Fethu’l-Kebîr, 1/87) diye dua edilmelidir.  

Gıybet sayılmayan bazı hususlar ise şöyledir:

• Hakkında konuşulan kişi tanınmıyorsa.
• Gayrı ihtiyarı olarak işittiği konular.
• Tarif için sarf edilen sözler: Şu topal / kör olan var ya işte o, demek gibi.
• Facir-i mütecahir denilen, açıktan çekinmeden günah işleyen kişilerin aleyhinde konuşup insanlar uyarılabilir.  
•  Sizin bulunduğunuz ortamda razı olmadığınız ve orayı terk etme imkanınız olmadığı halde gıybet ediliyorsa mesul değilsiniz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet