Annesi ölen çocuğa neden yetim denilmez?

- Allah neden yetimlerin üzerinde çok durmuş?
- Öksüzlerin üzerinde o kadar durulmamış?
- Normalde anne, babadan daha önemli değil mi?

Değerli kardeşimiz,

Sözlükte “yalnız olmak, tek başına kalmak” anlamındaki yütm kökünden türeyen “yetîm” kelimesi, çeşitli nesnelerin tekliğini ifade eder. Meselâ benzeri zor bulunan ve sedeften tek çıkan iri inci tanesine “dürr-i yetîm”, öncesinde ve sonrasında şiir olmayan tek beyte “beyt-i yetîm” denir.

Bu anlamdan hareketle babası ölmüş çocuğa da yetim (çoğulu eytâm, yetâmâ) adı verilir.

“Yütm”ün asıl mânasının, bir çocuğun babasını kaybetmesi olduğu ve tek başına kalma mânasının buradan geldiği şeklinde ikinci bir görüş de vardır.(Lisânü’l-Arab, “ytm” md.)

Bir hadiste yetimin zayıflığına işaret edilmiştir.(İbn Mâce, Edeb, 6)

Babasını kaybeden küçük büyük herkese (sözlük anlamı bakımından) yetim denilebilirse de fıkıhta yetim, henüz bulûğ çağına ermemiş çocuklar hakkında kullanılır. Bir hadiste de büluğ çağından sonra yetimliğin kalkacağı belirtilmiştir.(Ebû Dâvûd, Vesâyâ, 9)

Çocuğun nafakasını temin etme, haklarını koruma ve onu yetiştirmede babanın daha çok rolü bulunduğundan yetimlik özellikle babaya bağlanmıştır.(Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “ytm” md.)

Arapça’da annesini kaybeden çocuk için aciyy, hem annesini hem babasını kaybeden çocuk için latîm kelimeleri varsa da gerek konuşma dilinde gerekse yazılı metinlerde "yetim" bütün bu durumları ifade etmektedir.

Günümüzde bazı Arap ülkelerinin mevzuatında yetim, anne ve babasından her ikisini veya birini kaybeden yahut babası veya hem annesi hem babası bilinmeyen çocukları ifade eder.(Abdullah b. Nâsır b. Abdullah es-Sedhân, s. 50)

Bazı İslâm ülkelerinde ebeveynden birinin kaybolması, çocuğu terk etmesi yahut boşanma sonucu ondan uzaklaşması gibi sebeplerle ortaya çıkan hükmî yetimlik de yetim tanımı içerisinde görülmektedir.

Babaları ölmüş olan çocuklara bulûğ çağına girdikten sonra da mecazen yetim denilebilir. Nitekim müşrikler Hz. Muhammed (asm)’e küçümsemek amacıyla “Ebû Tâlib’in yetimi” derlerdi. Ayrıca evlendirilirken kendisine danışılması gerektiğini bildiren bir hadiste babasını küçük yaşta kaybeden yetişkin kız için “yetîme” lafzı kullanılmıştır.(Ebû Dâvûd, Nikâh, 23, 25)

Türkçe’de yetim kelimesi genelde babası ölmüş çocuğu ifade etse de bazı yerlerde Arapça’da olduğu gibi geniş bir kullanıma sahiptir. Sadece annesini veya hem annesini hem babasını kaybeden çocuğa daha çok öksüz denilir.(bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Yetim md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet