Gayrimenkullerin zekatı var mı?

- Kiraya verilen ev, daire, arsa, fabrika, motorlu nakil vâsıtaları ve gayrımenkullerin zekatları nasıl verilir?

Değerli kardeşimiz,

Zekâta tâbi malların temel özelliği "artıcı, gelir sağlayıcı" oluşudur. Sanayi inkılâbından, sosyal ve teknik gelişmelerden sonra dünyanın tanıdığı fabrikalar, motorlu nakil vâsıtaları, büyük gelir sağlayan gayrımenkuller gibi mallar ortaya çıkmıştır. Bu malların özelliği, mülkiyeti el değiştirmeden ya kiraya verilmek veya üretimde kullanılmak suretiyle büyük gelirler sağlamalarıdır.

Mükelleflerin şahsî ve meslekî ihtiyaçları için edindikleri ev, dükkân, âlet ve eşyayı zekâttan muaf tutma prensibini bu mallara da uygulamak uygun görülmemektedir; çünkü bu malların otobüs, uçak, gemi, kiraya verilen ev, düğün salonu, fabrika, dükkân gibi bazıları, dünden farklı olarak günümüzde yaygın ve mühim gelir kaynakları arasına girmiştir. Üretimde kullanılan makina ve fabrikalar -dünün basit âletlerinden farklı olarak- sahiplerinin bizzat el emeğine ihtiyaç bulunmaksızın işçiler vâsıtasıyla üretim yapan gelir kaynaklarıdır.

Hanbelî İbn Akîl, Malîki İbn Arabî gibi fakihler, satılık olmayıp, kiraya verilen zînet eşyası gibi malların asıl ve gelirlerinin % 2,5 nisbetinde zekâta tâbî olduğunu ileri sürmüşlerdir. (İbn Arabî, Şerhu't-Tirmîzî, III/104; İbn Kayyim, Bedâi'ul-fevâid, el-Müniriyye tab., III/143)

Bu malların alım satımı yoluyla el değiştirerek gelir sağlamayıp, kiralama veya işletme yoluyla kazanç getirmeleri, ticarî eşya kabul edilmelerine engeldir. Gelirleri de, hareketli sermaye gelirlerine kıyas edilemez. Bu sebeple muâsır İslâm bilginlerinden M. Ebû Zehra, Hallâf, Abdurrahman Hasan, Kardâvi gibi zevâtın bunları arı ve arâzi gibi değerlendirmeleri  daha doğrudur. Buna göre mezkür malların asılları değil, kira ve üretim gelirleri, zirâî mahsuller gibi, sâfîden/net gelirden 1/10 veya gayr-i sâfîden/bürüt gelirden 1/20 nisbetinde zekâta tâbi olacaktır. Nakil vâsıtaları, makina ve fabrikalar gibi aşınma ve eskimeye mâruz mallarda yıllık amortisman bedeli matrahtan düşülecek, açıklanan nakit nisabına erişen kira ve üretim gelirlerinin sâfisi belli ise 1/10'u, değil ise 1/20'si zekât olarak ödenecektir. (Halkatü'd-dirasât el-ictimâiyye, ed-Devra's-Sâlisa, Dimaşk 1952, s. 241-242; Kardâvî, Fıkhu'z-zekat, s. 479-486)

Buna göre, kiraya verilen yerin, makinanın, evin, fabirkanın safi geliri (yıllık olarak nisabı buluyorsa) bunun onda biri (bürüt üzerinden olursa yirmide biri) zekât olarak verilir.

Zekâtı kırkta bir olan malların zekâtı ile -gelir getiren ve zekâtı, safi gelirinin onda bir (bürüt gelirin ise yirmide biri) olan- ev, otobüs, makine, otel vb.nin zekâtı ayrı ayrı hesaplanır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet