Kurbanlıklar, Kur'an-ı Kerim'de gerdanlıklı ve gerdanlıksız kurbanlar olarak ikiye ayrılıyor, bunun hikmeti nedir?

Değerli kardeşimiz,

“Allah, Beytü’l-Haram olan Kâbe’yi, hürmet gösterilen ayı, Kâbe’ye hediye edilen ve boynuna gerdanlık takılan kurbanlıkları, insanların din ve dünya hayatları için bir nizam vesilesi kılmıştır. Bu da Allah’ın göklerde ve yerde ne varsa hepsini bildiğini ve Allah’ın her şeyi hakkıyla bilen olduğunu bilmeniz içindir.” (Maide, 5/97).

Bu ayette Allah haccın evrensel boyutuna işaret etmiş ve insanlar için birçok açıdan hem maddî hem manevî faydalar sağladığını ifade buyurarak, onun hikmetlerine dikkat çekmiştir. Sorudaki “gerdanlıklı” sözcüğü maddî alanla ilgili olduğu için, bunu açıklamak üzere ayetteki “insanların din ve dünya hayatları için bir nizam vesilesi kılınmış” buyurmaktadır:

a. Bu vesilelerden birincisi: Hürmetli Kâbe'nin varlığıdır. O devirde her tarafta eşkıyalık, zulümler, gasp olayları revaçta iken, Kâbe'nin bulunduğu Mekke şehri çok emin bir belde olmuştur. Gerek Mekkeliler, gerek, dışarıdan kâbeyi ziyaret etmek üzere Mekke’ye gelenler, her yerde hürmet ve saygı görüyorlardı.

b. İkincisi; hürmetli aylardır. Araplar her zaman savaş ve kavgalarla hayat geçiriyorlardı. Hep birbirlerinden çekinir, korku içinde yaşıyorlardı. Allah’ın hürmetli kıldığı dört harem ayı sayesinde, her sene hiç olmazsa dört ay rahatlıkla işlerini görebilir, emniyet içerisinde yıllık ihtiyaçlarını tedarik etme imkânlarını buluyorlardı. 

c. Üçüncüsü; (gerdanlıksız olan) hürmetli kurbanlardır. Kurbanlar Kâbe'yi ziyaret edenler tarafından götürülüp Mekke’de kesilmesi emredilen ekonomik ve beslenme sembolüdür. Bunlar sayesinde, fakir insanlar önemli ölçüde bir rızk vesilesini buluyorlardı.

d. Dördüncüsü; gerdanlıklı kurbanlardır. Bunların diğerlerinden farkı şudur: Normal kurbanlar genellikle haram aylarında sevk ediliyordu ve hac ziyareti münasebetiyle getirildiği için kimse onlara dokunmazdı.
Gerdanlık kurbanlar ise, haram veya hac aylarının dışında da görülse, kâbeye gideceklerinin bir simgesi olduğu bilindiğinden yine de kimse tarafından karışılmıyordu. Hem kendisi hem de sahibi büyük bir emniyet içinde oluyordu. Öyle ki bir Arap, karşılaştığı gerdanlıklı bir deveyi / kurbanı yemek yerine acından ölmeyi tercih ediyordu. (bk. Râzî, XII, 87-88),

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet