Bir dirhem faiz otuz altı zina gibidir, sözü hadis midir?

Değerli kardeşimiz,

Bu hadisi Ahmed b. Hanbel Abdullah b. Hanzale’den rivayet etmiştir:

“Kişinin bilerek yediği bir dirhem riba, otuz altı zinadan eşeddir / daha şiddetlidir.”

Heysemî bu hadisin senedinin sahih olduğunu söylemiştir.(Zevaid, 4/117)

Şafii mezhebinde önemli bir yeri olan Remlî, “Fetava”sında böyle soruya cevap verirken, değişik hadisleri delil getirmek suretiyle, zinanın ribadan daha büyük bir günah olduğunu vurgulamıştır. Ona göre hadisin bu ifadesinde şiddetli bir uyarı vardır. Özellikle cahiliye döneminden kalma faizcilik-tefecilik alışkanlığını toplumdan tamamen kaldırmak için bu sert ifadelere yer verilmiştir. Bir de şu vardır ki; karşılıklı rıza ile yapılan zinanın tövbesinde helalleşmek şartı yoktur. Fakat ribanın tövbesinde helalleşme şartı vardır. Hadiste işin bu yönü nazara alınarak şiddetli bir uyarıya yer verilmiştir.(bk. Fetava’r-Remlî, babu’r-riba).

Hadiste dikkate değer önemli bir kelime de “eşeddu” kelimesidir. Yani burada ribanın zinadan -daha büyük değil- daha şiddetli olduğu ifade edilmiştir. Şayet daha büyük denilseydi “ekberu” kelimesi kullanılırdı. Bundan da anlaşılıyor ki, hadisin ifadesinde bu faiz belasını ortadan kaldırmak için kullanılan bir irşat üslubudur. Bir şeyin daha şiddetli olması daha büyük olmasını gerektirmez. Şiddetli olmak -günah bakımından daha küçük olmasına rağmen- daha sıkıntılı olmak manasına gelebilir. Remlî’nin de ifade ettiği gibi, ribanın daha şiddetli, daha sıkıntılı olması, ondan kurtulmanın yolu olan karşı taraftan helalleşme şartının olmasındandır. Örneğin adamın helal edip etmemesi, kendisinden alınan faiz miktarı olan malını geri isteyip istememesi, hayatta olup olmaması gibi birçok yönüyle helalleşme şartının yerine gelmesi oldukça zordur.

Günahtan kurtulmanın yolu tövbedir, tövbenin kul hakkıyla ilgili konularda makbul olma şartı sahibinden helallik almak veya malını geri vermektir. Faizin tövbesi bu türden olduğu için, bu şartı taşımayan zinanın tövbesinden daha güç gerçekleşir. Yoksa, zinanın faizden daha büyük bir günah olduğu hadislerde sabittir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet