Allah’ın mahiyeti ve kemiyeti yoktur, sözünü nasıl anlamalıyız?

Değerli kardeşimiz,

Mahiyet: Bir şeyin -haricî vücuduna bakılmaksızın- özünün, aslının ne olduğunu ifade eden makul bir kavramdır. İnsanın “düşünen, konuşan bir canlı” olarak tasvir edilmesi, onun mahiyetine yönelik yapılan bir tanıtımdır. Allah’ın özü, yani Zat-ı Akdesinin ne olduğu bilinmediğine ve bilinmeye imkân da olmadığına göre, onun mahiyetinden söz etmek de mümkün değildir.

Mahiyet, “ma-huve / ma-hiye”(o nedir?) sorusunun işaret ettiği bir hüviyetin ifadesidir. Allah’ın elbette bir zat-ı akdesi vardır ve bu manada bir mahiyeti, özü de vardır, fakat onun mahiyetinin ne olduğunu bilmediğimiz için “mahiyetinden söz edilmez” denilebilir.

Bununla beraber, ilmî birer terim olarak bakıldığı zaman, mahiyet bir mevcudun dışarıdaki vücud-u haricisi nazara alınmadan kavramsal olarak ne olduğunu ifade ettiği için , bu manada Cenab-ı Hak hakkında kullanılması uygun olmaz. Çünkü, mutlak varlıktır ve o anıldığı zaman mutlaka onun varlığı kastedilmiş olur. Hakikat ise, vücud-u haricîyi ifade ettiği için Allah hakkında bu kavramın kullanılması caizdir.

Kemiyet: Bir şeyin sayısal tablosunu, miktarını ifade eder. Allah’ın miktar ve sayı olarak bir yere yerleştirilmesinin caiz olmadığı Ehl-i sünnet alimlerinin ittifak ettiği bir husustur. “Allahu Vahidun bila aded = Allah sayılara girmeksizin birdir, tekdir.” ifadesi bu gerçeğin altını çizmek içindir. Çünkü, bir şey sayıca bir ise, onun cinsinden ikincisi de var demektir. Allah hakkında böyle bir yanlışın önüne geçmek için bu ifadeler kullanılmıştır.(bk. Cürcani, Tarifat)

Nitekim, İmam Azam Fıkh-ı Ekber'de bu hakikati, “Allah Teâlâ zatında birdir. Fakat bu birliği sayı bakımından değil, ortağı bulunmaması bakımındandır.” (bk. İhlâs, 112/1-5; Cin, 72/3; Enbiyâ, 21/22) cümlesiyle özetler.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Allah’ın mahiyeti, insan aklıyla kavranabilir mi?

- Tevhid ne demektir?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet