Kuyumcu olan bir kişi nasıl ve ne kadar zekat verir?

- 14, 18, 22 ayar altınlardan hangisine göre zekat verecektir?
- Altın, alış fiyatından mı, satış fiyatından mı hesap edilecektir?
- Hanefi ve Şafii'ye göre açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Hanefî mezhebine göre;

Altın veya gümüşün bakırla karışması durumunda ölçü galip olan unsura göredir.

a. Buna göre, altın-bakır karışımından meydana gelen bir kolyenin / bileziğin / altının içinde altın kısmı bakırdan daha fazla ise, söz konusu kolye ve diğer takıların veya külçenin zekâtı nisabı bu karışımın toplam miktarına göre tespit edilir.

Mesela; bir bilezikte % 70 altın, % 30 bakır olursa, bu bileziğin nisap miktarı -hepsi saf altınmış gibi- 85 gram üzerinden hesaplanır.

b. Eğer durum bunun tersi olursa, mesela; bir bilezikte % 30 altın, % 70 bakır olursa, bu takdirde bunun zekâtı, altın zekâtı olarak değil, bir ticaret malı olarak değerlendirilmelidir. Buna göre, böyle bir bileziğin zekât nisabı, -herhangi bir ticaret malı gibi- onun kıymeti üzerinden değerlendirilir.

Ancak eğer, bu karışım içindeki saf altın miktarı tek başına 85 gram’a ulaşıyorsa, bu takdirde mevcut altın nisabı üzerinden zekât verilir.

c. Eğer, altın-bakır karışımı yarı yarıya eşit seviyede ise, bu takdirde -tercih edilen görüşe göre- bunun da (a) şıkkındakine uygun bir şekilde zekâtının verilmesi gerekir.(bk. el-Lubab, 1/149; Durru’l-Muhtar / Reddu’l-Muhtar,2/300; V. Zuhaylî, 2/763).

Şafiî ve Malikî mezhebine göre;

Altın-bakır karışımı olan bir bileziğin zekâtı, ancak bu karışım içinde bulunan saf altın miktarı zekât nisabına ulaşırsa zekâtı verilir. Şayet, içindeki saf altın miktarı nisaba ulaşmamışsa, bunun  zekâtı verilmez. Yani, -bir ticaret malı gibi- bu iki karışımın kıymeti üzerinden bir değerlendirme yapılamaz. Bu mezheplerin delili şu hadistir:

“Beş ukıyye (yani iki yüz dirhem)den az miktardaki gümüşte zekât yoktur.” (Buharî, Zekât,42).

Bu hadiste açıkça saf gümüş miktarı üzerinden nisabın hesaplanması ön görülmektedir. Nevevî bu görüşün cumhura ait olduğunu bildirmiştir.(bk. el-Mecmu, 6/18-19; Muğni’l-Muhtac, 1/390; el-Kavanînu’l-fıkhiye, s.100-; V. Zuhaylî, a.g.y).

Ebu Davud’un Hz. Ali (ra)’den yaptığı rivayete göre, Peygamberimiz (a.s.m) şöyle buyurdu:

"Senin altınların 20 dinar / 20 miskal (85 gram)’a ulaşmadan, onlarda herhangi bir zekât gerekmez.” (Ebu Davud, Zekât,4).

Bu hadiste de saf altın miktarı belirlenmiştir. Bu da bu iki mezhebin görüşünü desteklemektedir.

Altınların farklı ayarlarına gelince;

Nisap miktarı olarak kabul ettiğimiz 85 gram saf altının tekabül ettiği farklı ayarlardaki gram miktarı şöyledir:

a. 14 ayarlı altına göre, 145 grama tekabül eder.

b. 18 ayarlı altına göre  113 grama tekabül eder,

c. 22 ayarlı altına göre 93 grama tekabül eder.

Buna göre, 14 ayar altının 145 gramında 85 saf altın vardır, geriye kalan 60 gram ise bakırdır. 18 ayar altının 113 gramında 85 gram saf altındır, geriye kalan 28 gram ise bakıdır. 22 ayar altının 93 gramında 85 gram saf altın, geriye kalan 8 gram ise bakırdır.

Şunu da unutmayalım ki, ayarı ne olursa olsun, farklı ayar altınların zekât miktarı para cinsinden farklı olacağı için, netice itibariyle aynı sonuca çıkar.

Hanefî mezhebinin ölçüleri yukarıda arz edilmiştir.

Şafiî ve Hanbelî mezhebine göre altın zekâtını vermek isteyenler için ise, en pratik metot şudur:

Yukarıda ölçüleri verildiği şekilde, farklı ayar altınlar ayrı ayrı hesap edilerek onlardaki saf altın miktarı bulunur, sonra bu miktar toplanır, 85 gram ve üzerindeki altın miktarı için -40’ta 1/ % 2,5- zekât verilir.

Zekâtın hesaplanması, verileceği gün esas alınarak, günlük borsa fiyatı / alım-satım ortalaması üzerinden yapılmalıdır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet