"Rahman'dan başka kulluk edilecek ilâhlar var etmiş miyiz? " (Zuhruf 43/45) mealindeki ayete göre, sanki Rahman'ın üstünde bir güç varmış ve bize tapılacak tanrı yollamış anlamı çıkmaz mı?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayette konumuzla ilgili anahtar kelime “CEALE” fiilidir. Bu kelime, sözlük anlamı itibariyle, kılmak, yaratmak, hükmetmek, emretmek, yerleştirmek gibi manalara gelir.

Buna göre, ayetin meali; “Biz, hiç Rahman’dan başka tapılacak ilahlar yaratmış mıyız / kılmış mıyız / emretmiş miyiz?”  şekillerinden biriyle olabilir.

Anladığımız kadarıyla bu ayet-i kerimenin mealindeki akıl karışıklığına neden olan nokta; “Rahmân’dan başka kulluk edilecek ilâhlar var etmiş miyiz?” ifadesidir. Çünkü bu ifadeden, Rahman’ın da yaratılmış bir ilah olduğu gibi son derece yanlış bir vehme neden olacak bir anlam çıkarılabilir. Oysa ki bize göre, bu ifadedeki birinci maksat; Rahman’dan başka kulluk edilebilecek ilahların veya bir ilahın var olmadığını vurgulamaktır.

İkincisi ise; müşriklerin taptığı bütün batıl ilahların “yaratılmış” varlıklar olduğuna ve dolayısıyla ibadete layık bir mabud özelliğine sahip olmadıklarına işaret etmektir.

O dönemde de, Rahman olan Allah’ın ezeli olup, yaratılmamış bir varlık olduğu putları ilah kabul eden müşriklerce de kabul edilmektedir. Çünkü müşrikler Allah’ı inkar etmiyor, sıfatlarında yanlışlıklar yapıyorlardı.

Bu nedenle, söz konusu ifade olan “Rahman’dan başka tapılacak ilahlar var etmiş miyiz?” ifadesinde kesinlikle Rahman’ın yaratılmış olduğu ima edilmemektedir. Tam tersine, Rahman’dan başka herhangi bir varlığın ilah olamayacağı, ilah kabul edilmek istenenlerin bile ancak onun yaratacağı varlıklar olabileceği dolayısıyla hakiki mabud olamayacağına dikkat çekilmek istenmiş ve tek mutlak ilahın Rahman olan Allah olduğu ilan edilmiştir.

Bununla beraber, soruda işaret edilen türden negatif bir çağrışıma da sebebiyet vermemek için, mealde “var etmiş miyiz?” ifadesi yerine “emretmiş miyiz” ifadesinin verilmesi çok daha uygundur. Nitekim tefsir kaynaklarında da, bu manalar vurgulanmıştır. (bk.Ebu Suud, Beyzavi, Alusi, İbn Aşur, el-Cezairi, ilgili ayetin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet