İbni Nüceym kimdir?

- Hayatı ve eserleri hakkında bilgi verir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

İbn Nüceym olarak bilinen iki fıkıh alimi vardır. Bunlardan biri İbn Nüceym Siraceddin diğeri ise İbn Nüceym Zeynüddin’dir. Her ikisi de Hanefi fıkıh alimidir.

1. Sirâcüddîn Ömer b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (ö. 1005/1596)’nin hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Büyük dedesi Nüceym'e nisbetle İbn Nüceym lakabıyla anılır. Kaynaklar, hocalarından sadece ağabeyi Zeynüddin İbn Nüceym'in adını zikretmektedir.

İbn Nüceym ilmî birikimi, titizliği, sade ve akıcı üslûbu sayesinde karmaşık meselelerle ağdalı fıkhı metinleri anlaşılır hale getirmekte maharet sahibiydi. Yaşadığı devirde devlet adamları, ulemâ ve halkın sevgisini kazandı. Cemâziyelevvel 993'te (Mayıs 1585) tamamladığı el-İkdü'l-Cevher adlı risalesinin başındaki bir ifadesinden, o tarihlerde Şeyhûniyye Medresesi'nde ders verdiği anlaşılmaktadır. 6 Rebîülevvel 1005 (28 Ekim 1596) tarihinde Kahire'de vefat etti ve ağabeyinin Seyyide Sekîne hazîresindeki kabrinin yanına defnedildi.

Eserleri:

1. en- Nehrü'l-faik. Kenzü'd-dekâ'ik'ın en önemli şerhlerinden biri olup birçok yazma nüshası günümüze ulaşmıştır.
2. Tetimmeü fi’l-furuk mine'l-Eşbâh ve'n-nezâ'ir. Zeynüddin İbn Nüceym'in meşhur eserinin altıncı bölümünü oluşturan "el-Furûk"u tamamlayan bir çalışmadır. (bk. TDV. İslam Ansiklopedisi, İbn Nüceym, Siracüddin md.)

* * *

2. Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (ö. 970/1563), 926 (1520) yılında Kahire'de doğdu. Adı kaynaklarda Zeynelâbidîn veya kısaca Zeyn olarak da geçmekte, dedelerinden Nüceym adlı birine nisbetle İbn Nüceym olarak anılmaktadır. Şerefeddin el-Bulkinî, İbnü'ş-Şelebî diye tanınan Şehâbeddin Ahmed b. Yûnus el-Mısrî, Emînüddin Muhammed b. Abdülâl ed-Dımaşki, Ebü'l-Feyz es-Sülemî, İbnü'l-Halebî, Nûreddin ed-Deylemî el-Mâlikî ve Şukayr el-Mağribî gibi âlimlerden ders aldı; erken yaşta fetva ve ders vermeye başladı.

Döneminde Mısır'ın önde gelen Hanefî âlimlerinden biri olan İbn Nüceym tasavvufa da yönelip Şeyh Süleyman el-Hudayrî vasıtasıyla tarikata intisap etti. Abdülvehhâb eş-Şa'rânî, İbn Nüceym'in öğrenimi bırakma konusunda kendisine danıştığını ve kendisinin ona tahsilden sonra tarikata intisap etmesi tavsiyesinde bulunduğunu kaydeder. Şa'rânî, ayrıca İbn Nüceym'in, etrafında geniş bir ders halkası teşekkül eden faziletli bir zat olduğunu, onunla on yıl arkadaşlık yaptığını ve 953 (1547) yılında hacca birlikte gittiklerini belirtir. Kaynaklarda İbn Nüceym'in yetiştirdiği birçok talebe arasında kardeşi Sirâceddin İbn Nüceym, Şemseddin Muhammed b. Abdullah et-Timurtaşî, Kemâleddin İbn Ebû Şerif el-Makdisî'nin torunu Muhammed b. Ali el-Alemî anılmaktadır.

İbn Nüceym 8 Receb 970 (3 Mart 1563) tarihinde Kahire'de vefat etti ve Sükeyne bint Hüseyin b. Ali'nin kabri yakınında defnedildi.

Eserleri:

1. el-Bahrü'r-râik. Ebü'l-Berekât en-Nesefî'ye ait Kenzü'd-dekâ'ik adlı eserin önemli şerhlerinden biridir.
2. el-Eşbâh ve’n-nezâir. Bu tür eserlerin en önemlilerinden olup Mecelle'nın hazırlanması sırasında eserden önemli ölçüde faydalanılmıştır.
3. el-Fevaidü’z-Zeyniyye.
4. el-Fetâva'z-Zeyniyye. Eser, Hasan Re'fet b. İbrahim Rüşdî el-İstanbûlî tarafından her fetvanın tercümesinden sonra asıl ibaresi de verilerek Fetâvâ-yı İbn Nüceym adıyla Türkçe'ye çevrilmiştir(İstanbul 1289).
5. er-Resâilü'z-Zeyniyye. Müellifin, çeşitli zamanlarda kendisine sorulan sorularla ilgili olarak kaleme aldığı kırk bir risale, vefatından sonra oğlu Ahmed tarafından derlenerek kitap haline getirilmiştir.

(bk. TDV. İslam Ansiklopedisi, İbn Nüceym, Zeynüddin md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet