Ribel fadl denilen faiz türü nedir?

- Günümüzde bu faiz nasıl gerçekleşir?
- Bir cep telefonunu iki cep telefonu ile değiştirmek faiz sayılır mı?

Değerli kardeşimiz,

Hanefî Mezhebi'ne göre, “Riba’l-Fadl” denilen faiz çeşidinin haram olmasının illeti / sebebi, mübadele edilecek mallar arasında cins ve ölçü-tartı birliğinin bulunmasıdır. Buna göre mübâdele edilecek iki malın hem cinsleri, hem de ölçü-tartı sınıfları aynı ise, peşin olarak ve eşit miktarlarda mübadele edilmek durumundadır. Aksi takdirde faiz gerçekleşmiş olur. Örneğin sekiz ölçek buğdayın dokuz ölçek buğdayla -peşin olarak da olsa, kaliteleri farklı da olsa- mübadele etmek, Riba’l-Fadl olarak bir faizdir.(V. Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî, 4/676-77).

Bu şartların tahakkuk etmediği mallarda / ölçülen-tartılan cinsten olmayıp da sayılan veya metre olarak hesaplanan cinsten olan mallarda faiz söz konusu değildir.(a.g.e). Buna göre, cep telefonları faizin geçerli olduğu mallardan değildir. Bu sebeple bir cep telefonunu iki cep telefonu ile mübadele etmek faiz değildir.

Şafii Mezhebi'ne göre “Riba’l-Fadl” denilen faizin illeti “tu’miyet ve semeniyettir” (Yani gıda, meyve, tedaviye yönelik her türlü yiyecek maddesi ile altın, gümüş ve paradır). Demek ki, bu iki maddeden olan eşya arasında faiz cereyan eder. Buna göre, mübadele edilen mallar aynı cinsten olursa -söz gelimi- buğday ile buğday, nakit ile nakit arasında bir mübâdele söz konusu olduğu zaman, şu üç şartın gerçekleşmesi gerekir:

a. Hulûl / peşin,
b. Mümaselet = eşitlik / ölçüde ve tartıda aynı miktarda olması.
c. Takabuz / karşılıklı malların -alışveriş meclisinde- hemen teslim edilmesi.

Bu şartlardan biri eksik olursa, işin içine faiz girmiş olur.

Mübadele edilen ilgili mallar arasında şayet cins birliği yoksa, mesela; buğday ile arpa, altın ile para arasında bir mübadele söz konusu olduğunda, mümaselet şart değil, yani aralarında fazlalık olabilir, fakat peşin ve o anda kabz etmek, malı almak şarttır.

Bu açıklamalardan anlaşılıyor ki, Şafii Mezhebi'ne göre, yiyecek / gıda-meyve-ilaç ile nakit / altın-gümüş-diğer paralar dışında kalan mallarda faiz işlemez.

Buna göre, bir koyunu iki koyunla (canlı olarak yiyecek sayılmadıkları için), bir cep telefonunu iki cep telefonu ile mübadele etmekte faiz cereyan etmez.(bk. a.g.e, 4/686-689).

İlave bilgi için tıklayınız:

- RİBÂ (Fâiz).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet