Irkçılık yapanların "Cehennem kömürlerinden bir kömür", "Burnuyla pislik yuvarlayan pislik böceğinden daha kötü" olduğunu bildiren hadis sahih midir?

- Neden böyle bir benzetme yapılmış?

Değerli kardeşimiz,

“Allah cahiliye devrinden kalma kibir ve böbürlenmeyi, babalar ve atalarla övünmeyi sizden gidermiştir (o âdeti yasaklamıştır). İnsanlar -sadece- iki kimsedir / iki gruptur; ya takva sahibi bir mümin yahut da fısk-u fücur sahibi bir eşkıyadır. Siz -hepiniz- Âdem’in çocuklarısınız, Âdem ise topraktandır. Şu husus iyice bilinmeli ki, bazı kimseler ya 'cehennemin kömürlerinden bir kömür' olan bir toplulukla övünmekten vazgeçerler ya da Allah nazarında 'burnuyla pislik yuvarlayan mayıs böceğinden' daha değersiz olurlar." (Ebu Davud, Edeb, 120; Tirmizî, Mekaıb, 3955)

Hattabî’ye göre hadisin ilgili cümlesi şu manaya gelir:

“İnsanlar -sadece- iki kimsedir; ya takva sahibi bir mümindir ki, bulunduğu çevrede küçük de görülse, ünlü bir soya sahip de değilse, yine fazilet sahibi, saygıdeğer bir insandır. Ya da fısk-u fücur sahibi bir eşkıyadır ki, bulunduğu çevrede çok büyük saygı da görse, şöhretli bir soya-sopa da mensup olsa, yine hakikat nazarında âdî, aşağılık bir eşkıyadır. (bk. Tuhfetu’l-ahvezî, ilgili hadisin şerhi)

Bazılarına göre, bu cümlenin manası şöyle de olabilir: Atalarıyla övünen kimse, ya takva sahibi bir mümin, yahut da fısk-u fücur sahibi bir eşkıyadır. Her iki durumda da böyle bir övünmeye hakkı yoktur.(a.g.e.)

Tirmizî bu hadis için “hasen ve garip” demiştir. el-Münziri, Tirmizî’nin bu hadise “sahih” dediğini söylemiştir. (bk. Avnu’l-Mabud, ilgili hadisin şerhi)

Kemalüddin Dümeyrî'nin, Hayatü'I-Hayvan isimli eserindeki açıklamaya göre, hadiste geçen cual, (çoğulu; ci'lân); kurumuş tersleri toplayıp yuvasında depo eden bir böcektir. Özellikle hayvanların dışkılığında kalmış olan kurumuş dışkı kırıntılarını ararken hayvanların cinsel organlarını ısırıp kaçmakla meşhurdur. Daha çok sığır, camız ağıllarında ve tersliklerde yaşar. En büyük özelliği pislik toplamaktır. Onun garip hallerinden birisi de gül kokusundan ve benzeri güzel kokulardan ölmesi ve tekrar pislik üzerine konduğu zaman canlanmasıdır. En büyük zevki ve gıdası pisliktir. (bk. Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınevi: 16/393-394)

Hadiste bu kimselerin “burnuyla pislik yuvarlayan ağustos böceğine” benzetilmesi gerçekten harika bir benzetmedir. Çünkü, atalarıyla övünen kimsenin “burnu havadadır” ve başka insanlara bu “havalı burnuyla” bakar. İşte hadiste, bu havalı burnun gerçekte havada / yüksekte değil, pislik taşıyan böceğin pisliğe bulaşmış burnu gibi aşağılık bir konumdadır.

Ayrıca cahiliye adeti olan atalarıyla övünen kimse -fazileti kriter olarak almadığı için- aynı zamanda ırkçılık yapmış olur. Irkçılık ise tabiatı gereği bölücüdür. Bölücülük ise, -ağustos böceğinin çirkin kokulu pisliği yuvarlayıp durduğu gibi- toplumda fitne-fesat kokusunu her tarafa yuvarlayıp yayacaktır.

Yüce Allah, bu konuyu şu âyet-i kerimesinde bizlere en veciz bir şekilde açıklamıştır:

"Ey insanlar! Sizi bir erkekle bir dişiden (Âdem ile Havva'dan) yarattık. Hem de sizi boylara ve kabilelere ayırdık ki, bir birinizi tanıyasınız. Biliniz ki Allah katında en iyiniz, takvası en üstün olanınızdır.” (Hucurat, 49/13)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet