Fatiha'nın gayrındaki hata namazı bozmaz ne demektir?

- İmamı Şafi'ye göre, Fatiha'nın gayrındaki hata namazı bozmaz denilmektedir, bundan kasıt nedir?

Değerli kardeşimiz,

- “Fatiha’nın gayrı” ifadesi, kıraat bağlamında söylenmiştir. Bu sebeple, “Fatiha’nın gayrındaki hata namazı bozmaz.” hükmünden maksat, Fatiha'nın dışında herhangi bir surenin bir kelimesinin yanlış kullanılması, sözgelimi, “ikra’ bismi rabbike” yerine “...bismu...” dese veya herhangi bir ayette geçen Allah’ın hakim ismi yerine Alim ismini kullansa, namazı bozulmaz. Fakihler bu konuyu “Azap ayetini rahmet ayetiyle değiştirmediği veya tersini yapmadığı sürece, -Fatiha'nın dışındaki kıraatlerde- yapılan yanlışlar namazı bozmaz.” diye formüle etmişlerdir.

- Burada bir kapalılık olduğuna göre, konuyu Şafii Mezhebi'ne göre biraz açmakta fayda vardır.

a. Fatiha suresini, on dört şeddesiyle birlikte bütün harflerinin doğru olarak okunması şarttır.

b. Zı ve dad harfi gibi mahreçleri yakın olan harflerin birbirlerinin yerinde telaffuz edilmesi durumunda en sahih görüşe göre namaz bozulur. Diğer bir görüşe göre -bu mahreçleri ayırmak, çoğu kimseler için zor olduğundan- namaz bozulmaz.

c. Âlimlerin büyük çoğunluğuna göre, Fatiha'nın herhangi bir kelimesini -manaya zarar verecek şekilde- değiştirmek, örneğin; “En’amte” yerine “En’amtü” demek, veya “iyyake” yerine  “iyyaki” demek namazı bozar.

d. Bazı âlimlere göre, manayı bozsun, bozmasın, Fatiha'nın herhangi bir kelimesini yanlış okumak -Kur’an’ın mucize olan nazmını bozduğundan- namazı bozar.

e. Şu iki görüşü, şöyle bir noktada buluşturmak mümkündür: Şayet yapılan yanlış manayı bozuyorsa, hem kıraat hem de namaz bozulur. Şayet, manayı bozmayacak bir yanlış olursa, bu takdirde namaz değil, yalnız kıraat bozulur. Bu ayırımın şöyle önemli bir sonucu vardır: Manayı bozan yanlışlık namazı bozduğundan, aynı kelimeyi düzeltse bile bir yararı olmaz. Fakat manayı bozmayan yanlışlık yalnız söz konusu kelimenin kıraatini geçersiz kıldığı için, onun düzeltilmesi durumunda kıraat sahih olacağından namaz da sahih olur.

- Fatiha'nın dışındaki ayetlerin okunması Şafii Mezhebi'nde sünnet olduğundan, bunların yanlışlıklarında biraz daha müsamaha gösterilmiştir. Buna göre;

a. Yapılan yanlışlık Kur’an’ın manasını tamamen değiştirecek bir yöne kaydıracaksa, bu namazı bozar. Mesela: “İnnema yahşa Allahe, min ibadihi el-ulema” ayetinde  geçen “Allahe” kelimesi “Allahu” ve “el-Ulemae” kelimesi de “el-Ulemaü” şeklinde okunsa namaz bozulur. Çünkü  normalde  bu  ayetin meali: “Kulları arasında Allah’tan gereği gibi korkanlar ancak alimlerdir” şeklindedir. Oysa değişiklikten sonraki manası: “Allah kulları içerisinde ancak alimlerden korkar” şeklinde olur ki, -bilerek olsa- tamamen imanı zedeleyen bir yanlışlıktır.

b. Şayet Fatiha'nın dışındaki ayetlerde yapılan yanlışlık manayı bozacak nitelikte değilse, bu mekruh olmakla beraber, namazı bozmaz. Çünkü bu ayetler Fatiha suresi gibi farz bir kıraat değildir. (krş. Nevevî, Mecmu, 3/392-394; Zekeriya el-Esarî, Esna’l-Metalib, 1/150-151; Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî, 1/650-651)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet