Teşbihe ve tescime düşmememiz için belirtilen muhkem ayet ve hadisler nelerdir?

Değerli kardeşimiz,

- İslam’da ilk teşbih ve tecsim inancını ortaya atan, Mucessimelerin lideri Hişam b.Hakem er-Rafızîdir. Haşvilerden de Mudar, Kehmes ve Ahmed el-Huceymî  teşbihin ve tecsimin başını çekenlerdendir.

- Teşbih ve tecsimden kurtulmak için şu veciz ayete bakmak yeterlidir:

“Onun benzeri hiçbir şey yoktur. O her şeyi hakkıyla işitendir, bilendir.” (Şura, 42/11).

Bu ayette, bir yandan mahlukların fiillerinden olan işitme ve görme işi Allah’a isnat edilmiş, diğer yandan “Onun benzeri hiçbir şey yoktur” denmiştir.

Bundan anlaşılıyor ki, Allah’ın -sözgelişi- insanlarla bazı sıfatları paylaşmıştır. Fakat, bu sıfatlar asla aynı şey değildir. Biri âciz, hadis, fani mahluka ait, diğeri Kadîr, ezelî, Bakî olan Allah’a aittir. Özetle; Allah’ın sıfatlarından biri de, “muhalefetun lilhavadis = sonradan var olan bütün varlıklardan farklı olmasıdır.”

- İbn Teymiye “Şerhu’l-Akideti’l-Vasitıye” (1/67-şamile) adlı eserinde teşbihi tamamen reddetmektedir. İhlas suresinin fazileti hakkında açıklamalarda bulunurken, şu görüşlere yer vermiştir:

“Bak, şu sure-i celile nasıl tevhit akidesini, marifetullah’ı ve yüce Allah’a gerekli olan sıfatları ispat edip ortaya koymuştur. Mesela; 'Ahad' kelimesiyle, bütün şirk çeşitlerini reddeden Allah’ın ahadiyetini/birliğini vurgulamış; 'Samed' kelimesiyle, Allah’ın bütün noksan sıfatlardan uzak ve bütün mükemmel sıfatlara sahip olduğunu ifade eden samediyetini nazara vermiş;  çocuk, anne-babaya sahip olmak gibi, Allah’ın birliği ve hiçbir şeye muhtaç olmayan samediyet vasfına aykırı olan şeylerin ondan uzak olduğunu ifade etmiştir. Son olarak da, surede Allah’ın teşbihi/benzeri, temsili / misali, naziri/denginin olmadığına dair gerçek, onun “küfvünün / denginin” imkânsızlığıyla dikkatlere sunulmuştur."

"Marifetullah ile ilgili bu kapsamlı bilgileri ihtiva eden İhlas Suresi'nin gerçekten Kur’an’ın üçte birine denk olmaya hakkı vardır.”

Bununla beraber, İbn Teymiye, Kur’an ve hadislerde Allah için kullanılan “yed, vecih vs” sıfatları tevil etmeden kabul eder. Ona göre, bu vasıflar mecaz değil, hakikattir fakat bunlar hiçbir zaman -Mücessimenin düşündüğü gibi- onu organlar sahibi bir cisim gibi algılamayı gerektirmez.  Bilakis, bu sıfatlar Allah’a yakışır şekilde onda vardır.(a.g.e, 1/119-126). İşte onun -ehlisünnet alimlerinin tevilli görüşlerine aykırı olan- bu tevilsiz görüşü, bazıları tarafından tecsim ve teşbih suçlamasıyla eleştirilmesine sebep olmuştur.

İlave bilgiler için tıklayınız:

- MÜŞEBBİHE.

- SIFAT-I İLAHİYYE.

- TENZÎHÎ SIFATLAR.

- Allah için bir değişiklik, zaman ve mekan söz konusu olmaz mı?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet