"Ehvenü’ş-şerreyn ihtiyar olunur." ne demektir?

Değerli kardeşimiz,

وَالْفِتْنَةُ اَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ  “Fitne, öldürmeden beterdir.” (Bakara, 2/191)

Fitne, bir cihetten “dini yaşamaktan dolayı eza ve cefaya maruz kalmak, işkenceye tabi tutulmaktır.”

Hamdi Yazır, ayetin açıklamasında şöyle der: "Ölümden daha ağır ne vardır?" dememek gerekir. Zira ölümü temenni ettiren hâl, ölümden daha ağırdır. (Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, II, 695)

Mecelle'de "Ehvenü’ş-şerreyn ihtiyar olunur." denilir. (Mecelle, 29 madde.) Yani “İki şerden daha ehven olan tercih edilir.” Ehven-i şer, diğerlerine kıyasla zarar ve fenalık bakımından daha hafif olan kötülük anlamında kullanılır.

Câiz ve meşrû olmayan iki şeyden birinin mutlaka yapılması durumunda kalınırsa, bunlar arasında kötülük ve fenalık bakımından daha az ve daha hafif olanı tercih edilir.  Mesela:

- Yangında yangın mahalline yakın evlerin yıkılması, yangının büyümesini önleyecekse, tereddütsüz bu yola gidilir.

- Batmaya yüz tutan geminin bir kısım yükleri denize atılır.

- Açlıktan ölme tehlikesi geçiren biri, hayatını devam ettirebilmek için domuz gibi haram bir etten ölmeyecek kadar yiyebilir ve yemelidir de. Gerçi bunda bir şer vardır, ama daha büyük şer olan ölüme nispetle ehvendir.

- Büyük bir hayır için az bir şer kabul edilir.  “Şerr-i kalil gelmesin diye hayr-ı kesiri terk etmek şerr-i kesir olur.” (Beydâvî, Envaru't-Tenzil ve Esraru't-Te'vil, I, 50) düsturu da bu çerçevede değerlendirilebilir.

Yani az bir şer gelmesin diye büyük bir hayrı terk etmek büyük bir şer hükmüne geçer. Mesela, yangın olmasın diye ateş tümüyle ortadan kaldırılsa, insanlar yangından kurtulurlar, ama nice külli hayırlardan mahrum kalırlar. Kangren olmuş ve kesilmesi lâzım gelen bir parmağın kesilmesi hayırdır, iyidir. Hâlbuki zahiren şerdir. Parmak kesilmezse el kesilir; daha büyük bir şer olur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet