Hz. Yusuf ile Züleyha olayını haber veren ayette "Eğer Rabbinin burhanını görmeseydi o da kadına meyledecekti." denilmektedir. Bu ayette geçen "burhan" nedir?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetin meali şöyledir:

“Doğrusu, hanım ona sahip olmayı iyice aklına koymuş ve buna yeltenmişti de. Eğer Rabbinin burhanını görmeseydi, o da kadına meyledecekti. Biz, ondan kötülüğü ve fuhşu uzaklaştırmak için işte böyle yaptık. Çünkü o, ihlâsa erdirilmiş kullarımızdandı.” (Yusuf, 12/24)

Önce şunu söyleyelim ki, Hz. Yusuf (as)’ın ona meyletmesi, insanın fıtratında var olan tabii bir duygunun -iradesi dışında- harekete geçmesi anlamındadır. Kur’an’nın bu ifadesi, bir yergi değil, övgü manasınadır. Çünkü, eğer Hz. Yusuf’un kadınlara karşı fıtrî bir meyli olmasaydı, ondan uzak kalmanın övülecek bir yanı olmazdı. Önemli olan, bu gayrımeşru olduğu kadar gayrıihtiyarî olan meyli, kendi ihtiyariyle, özgür iradesiyle frenlemektir. İşte Hz. Yusuf gördüğü burhanla en doğru yolu izlemiştir.

Hz. Yusuf’un gördüğü bu “burhan” konusunda alimlerin farklı görüşleri vardır. Bunları kısaca şöyle açıklayabiliriz:

a. Buradaki "burhan"dan maksat, Allah’tan gelen ve bu filin çirkinliğini gösteren bir ilhamdır. Bu kanaat daha ağır basmakta ve yukarıdaki açıklamalardan da daha doğru olduğu anlaşılmaktadır. Hz. Yusuf’u koruyan, onun İlahi esma ve sıfata olan bilgisi ve Allahuteala’nın ilmine, kudretine ve onun her an Semi’ ve Basir olduğuna dair yakiniydi. Başka bir tabirle söz konusu “burhan”dan maksat, tehlike arzeden durumlarda ve kader anlarında mümin ve muhles (halis kılınmış) kulların yararlandığı ve onları şeytani etkenlerden ve nefsanî vesveselerden koruyan İlahi imdatlar ve Rabbani teyitlerdir.

Ayetin sonlarında geçen cümleler, bunun en güzel şahidi ve delilidir. Ayetin sonunda şöyle buyuruyor:

“İşte böylece biz, bunu, kötülük ve fuhşu ondan uzaklaştırmak için yaptık. Şüphesiz o ihlâslı kullarımızdandı.”

Görüldüğü gibi Allah-u Teala, Hz. Yusuf’un bu bela ve kötülükten korunmasına gerekçe olarak, onun muhles kullardan olduğunu gösteriyor. Adeta bu İlahi koruma, halis imana ve temiz amellere sahip olanlara bir mükâfat olarak bahşedilmekledir.

Zaten bu ayetteki açıklamaya ilaveten, başka ayetlerde de şeytanın muhles kullara herhangi bir tasarrufunun söz konusu olamayacağını (Hicr, 15/40; Sad, 38/83) şeytanın bir itirafı olarak haber verilmiştir.

Bunun yanında şu yorumlar da yapılmıştır:

b. İlgili burhan, Hz. Yusuf’un o anda gaipten işittiği bir sestir. Bu ses “sakın ha!” diyordu.

c. Babası, Hz. Yakub -Allah’ın inayetiyle- oracıkta temessül etti ve onun için engelleyici bir burhan oldu.

d. O anda Hz. Yusuf’a “Şüphesiz sizin her şeyinizi kayıt altına alan şerefli -melek- katipler sizi gözetlemektedir.” mealindeki ifade -gaipten- gözüne ilişti.(bk. Razî, Zemahşerî, ilgili ayetin tefsiri).

Bu konuda benzer başka yorumlar da vardır. Ancak, daha önce de belirtildiği üzere, bu konuda (a) şıkkı en kuvvetli görüş olarak kabul edilebilir. Bu husus imtihan sırrına daha uygun, Hz. Yusuf’un takvasına daha  münasip, onun iffetli vasfına daha muvafıktır.

Allah’ın  ilhama dayalı burhanı, layık olan herkes için söz konusu olabilir. Samimi olarak Allah’ın emir ve yasaklarına riayet etmek isteyen ve bu samimiyetini pratikte de gösteren insanlara, -yanlışa kaymayla karşı karşıya kalması durumunda- Allah’ın ilham denilen iç hattan o kuluyla iletişim kurması ve ona uyarıda bulunarak yardımına koşması sonsuz rahmet ve hikmetinin şanına yakışan bir lütuftur.

Nitekim bir hadis-i şerifte bu gerçeğin altı şöyle çizilmiştir:

“Allah bir kuluna hayır murat ederse, onun içinden -kendisine- iyilikleri emreden, kötülüklerden sakındıran bir vaiz ve bir uyarıcı kılar.”

Zeynu’l-Irakî, bu hadisin senedinin hasen olduğunu söylemiştir. (bk. Tahricu ahadisi’l-İhya-İhya ile birlikte-, 3/11; Aclunî, 1/78; Kenzu’l-Ummal, h. No: 30762)

* * *

Not: Metin Karabaşoğlu'nun "Yusuf’un Burhanı Neydi?" isimli şu makalesini de okumanızı tavsiye ederiz:

Günaha son çağrının yerini günaha sonsuz çağrının aldığı bir zamanda yaşıyoruz Günahın hemen her yeri kuşattığı bu ortamda, özellikle ‘cinsellik’le ilgili günahlar bin koldan saldırıyor Sokaklar, meydanlar, arabalar, evler, vapurlar, billboard’lar, gazeteler, dergiler, TV’ler, CD’ler, afişler, reklamlar, filmler, internet, vitrinler, düğünler, dernekler, sergiler derken, hemen her alanda, cinsellik kâinatın ve insanın Hâlik-ı Zülcelâlinin izin vermediği bir biçimde açığa vuruluyor

Nitekim, meselâ, ‘elbise’ denilen şey artık insanı sıcaktan, soğuktan ve günahtan korumak üzere sunulmuş bir nimet olarak kullanılmıyor Aksine, tasarımcıların aklı ‘daha az kumaş, daha ziyade tahrik’ formülüyle çalışıyor Etekler kısalıyor, kumaşlar şeffaflaşıyor, elbiseler daralıyor Tasarımlar vücut hatlarını ya düpedüz açıkta bırakacak veya örtülse de belli edecek şekilde gerçekleşiyor. Öte yandan, ‘özgür’ ve ‘özgün’ reklamcıların ‘kadın’sız bir reklam düşünemediği; bir cam şişe reklamının dahi bir köşeye müstehcen bir kadın resmi iliştirmeden becerilemediği gözleniyor TV programları, filmler, dergiler, kapaklar, billboard’lar, fuarlar, açılışlar da eklenirse, yaşadığımız günler, hemen her yönden, akılları ve kalbleri cinselliğe endeksleyen bin türlü tâciz unsurunu kuşanmış vaziyette karşımıza çıkıyor

Esasen, öncelikle ‘sanal’ dünyalarda inşa edilen, sonra da Jean Baudrillard’ın bir modern olgu olarak ısrarla vurguladığı simulasyon (benzeşim) süreci içinde gerçek hayata kopyalanan bir hal var karşımızda Önce dergi sayfalarında, TV ekranlarında, film karelerinde sergilenen bir tablo, adım adım sokaklara, evlere, işyerlerine, meydanlara taşınıyor Böylece, bütün bunları dün yadırgayan pek çok insan dahi, bugün bu sürece dahil olmuş görünüyor

Cinselliğin kendisini bu kadar açık biçimde ve bu kadar geniş bir zeminde ortaya koyduğu modern zaman tablosu, ahirzaman fitnesinde kadınların mühim bir rol oynayacağına dair hadislerin mânâsını da bilfiil tasdik ediyor Yaşadığımız ortam, bir yanda kadını meta’laştırıp ete ve tene indirgerken, öte yanda erkekleri nefisleri karşısında büyük ölçüde korunmasız bırakıyor

TV ekranlarından sokaklardaki insan manzaralarına, gazete sayfalarından işyeri ortamına kadar uzanan pek çok alanda sürekli cinselliğin akla getirildiği bu genel tablo karşısında mü’min insanları ise ekseriya bir bedbinlik hali kuşatıyor Kendini bu kadar fahiş biçimde açığa vuran günaha karşı içte uyanan meyiller, göz kaymaları, haram bakışlar mü’minleri Rabbine karşı nisyan veya isyan haline düşmenin acısıyla kıvrandırırken, şeytan ‘durumun ümitsizliği’ni fısıldıyor durmaksızın "Bu ortamda" diyor, "etkilenmemen imkânsız Sen bu durumdan kurtulamazsın"

Oysa, böylesi zor bir zamanın bu büyük fitne ve imtihanı karşısında bunalan, ümitsizliğe düşen, çıkmazda kalan mü’minler için, ‘kıssaların en güzeli’ olan Yusuf (as) kıssasında hem bir ümit ışığı, hem de bir çıkış yolu sunuluyor Yusuf kıssası, şeytanın ‘imkânsız’ dediğinin ‘mümkün’ olabildiğini gösteriyor ve bunu göstermesiyle de, sarayda Yusuf’un yaşadığı imtihanın bir benzeriyle hemhal olarak yaşayagelen ahirzaman mü’minlerine Kur’ân eczanesinden benzersiz bir deva ve derman sunuyor

Kur’ân-ı Hakîm’de Yusuf sûresinde anlatıldığı üzere, Yusuf Aleyhisselamın hayatında, hayırla sonlanan, ama son derece zor sınanmalar mevcuttur Gördüğü bir sadık rüyaya karşılık kıskanç kardeşleri tarafından canına kasdedilerek kuyuya atılması ve onu kuyudan çıkaran kişi tarafından köle edinilip Mısır’a götürülerek satılması, bu ağır imtihanlardan biridir Yusuf Aleyhisselam, ikinci ağır imtihanını ise, kendisini köle olarak satın alan, ama ondaki istidadın farkına vararak hakkında iyi muamelede bulunan Mısır azizinin evinde yaşayacaktır Bu, henüz çocuk yaşta kuyuya atılan ve köle olarak satılan Yusuf’un gençlik yıllarında yüzyüze geldiği bir imtihandır ve imtihanın merkezinde ‘kadın’ vardır

Rabb-ı Rahîm, insanları kadın ve erkek olarak yaratmıştır; ve erkekte kadına, kadında erkeğe yönelik bir meyil ve arzu bırakmıştır. Celâl ve cemal aynasından bakıldığında, cemalî yönü ağır basan kadının celâle de muhatap olarak kemale ermesi, celâlî yönü ağır basan erkeğin ise cemale de muhatap olarak kemal bulması gibi çok hikmetler taşıyan bu meyil ve arzu, öte yandan, had konulmamışlığı ile kadınları erkekler, erkekleri kadınlar için bir imtihan konusu kılmaktadır

Nitekim, ‘insanların en güzeli’ olarak anılagelen Yusuf Aleyhisselam Mısır azizinin karısı için bir imtihan konusu olduğu gibi, azizin karısı da Yusuf için bir imtihan konusu olmuştur. Ne var ki, azizin karısı bu imtihanı geçememiş; Yusuf ise, imtihanı geçmesiyle, insanın cinsellik yönündeki meyil ve arzularını dizginleme imkânının nebevî bir örneğini sunmuştur

İmtihana konu olan ve birçok kaynakta Züleyha olarak geçen kadın yaşlı veya çirkin biri olsaydı, Yusuf’un imtihanı herhalde bu kadar zor olmazdı Aynı şekilde, böylesine yol gösterici bir örnek niteliği de kazanmazdı Azizin karısının yaşça genç, suretçe de çok güzel olması, yahut Yusuf’un henüz taptaze bir genç olması imtihanı elbette şiddetlendiren unsurlardır; ama, bunlara rağmen, Yusuf yaşadığı belki de en zor sınanmayı ayağı günaha sürçmeden atlatmıştır.

Üstelik, imtihanını şiddetlendiren başkaca hususlar da vardır Bunlardan biri, kadının soylu, hem de kralın veziri makamındaki birinin hanımı olmasıdır Yusuf (as), her ne kadar memleketi Filistin’de Yâkub (as) gibi bir peygamberin oğlu, İshak ve İbrahim Aleyhisselamların ise torunu olarak saygı görüyor olsa da Mısır’daki konumu ‘kölelik’tir ve en yüksek sınıftan biri tarafından kendisine gelen teklif ve talep bir köle için dayanmayı ve direnmeyi elbette güçleştirmektedir.

Ve bunun kadar önemlisi, Yusuf’un davet eden değil, davet edilen konumunda olmasıdır.

Zira, bir erkeğin hayatı boyunca yaşayabileceği belki en ağır imtihan, gençlik, güzellik, servet, soyluluk gibi her türlü cazibe unsurunu üzerinde taşıyan bir kadından gelen davete ve iltifata hayır diyebilmektir Erkeklerin en zayıf yönlerinden biri, iltifat gördüğü anda, bunu yapan kişiye karşı korunmasız hale gelmesidir Güvercinden insana, aslandan koça bütün erkek tâifesi, güç gösterisine fıtrî bir meyil ile yaratılmıştır; ve bu duygunun karşılığı olarak da üstün görülme, hayran olunma, takdir edilme gibi bir sonuç beklemektedir Bir diğer deyişle, ‘teveccüh-ü nâs’ erkeklerin en korunmasız oldukları hallerden biridir, ve bu teveccüh erkeklerin ‘cazibe’ ölçülerine tıpatıp uyan bir kadından geliyorsa korunmasızlık hali iyice katmerlenmektedir.

Lâkin, Yusuf’ta bu böyle olmamıştır.

Hem de, "Heyte lek" (Hadi gelsene!) diye ısrarla çağıran Züleyha’nın, sarayın bütün kapılarını sıkıca kapamış olmasına rağmen.

Ki, bu son durum, insanda günaha karşı hayâdan gelen direncin kırılmasına elverir bir zemin hükmündedir "Nasıl olsa kimse görmüyor!" düşüncesi, başkaları görüyor, biliyor yahut bilecek olsa yapmaktan kaçınacağı fiilleri yapma yönünde insana cür’et kazandırmaktadır Nitekim, Resûl-i Ekrem’in (asm) mü’minleri yolculuğa yalnız çıkmama yönünde uyarması bu sırdandır "Şeytan, tek başına olanla, iki kişi beraber olana sıkıntı verir. Eğer üç kişi olurlarsa onlara sıkıntı veremez." buyuran Resûl-i Ekrem, "İnsanlar yalnızlıktaki mahzuru benim kadar bilselerdi, hiçbir atlı tek başına bir gececik olsun yol yapmazdı." da buyurmuştur Zira, kimsenin görmediği yahut görenlerin de tanımadığı bir ortamda, hayâ duygusunun kullanım alanı daralmakta; dolayısıyla, insan günaha daha açık ve yatkın hale gelmektedir

İşte, Yusuf Aleyhisselam, sarayda kendisi ve Züleyha’dan başka kimsenin olmadığı ve kapılar sıkıca kapatıldığı için kimsenin girme riskinin de bulunmadığı bir vasatta; yani, nefisten gelebilecek talebe karşı hayâ duygusunun akim kalması muhtemel bir vasatta söz konusu imtihanı yaşamıştır

Ve, Allah’ın izniyle, başarmıştır da.

Hem, onun imtihanını daha da şiddetlendiren bir unsur daha vardır Yusuf sûresinde anlatıldığı üzere, Yusuf, kadının kendisine tasallutu karşısında ondan kurtulmak için kapıya koşmuş, kapı açıldığında ise aziz ile karşılaşmıştır Danıştığı bir dostunun gösterdiği istikamette soruşturma yürüten aziz, gömleğinin arkadan yırtılmış olmasından hareketle, Yusuf’un taciz eden değil, davet edilen ve davet edildiği şeyden sakınan kişi olduğunu anlamıştır. Aziz Yusuf’tan hadiseyi kimseye anmaması ricasında bulunmuştur ama, Yusuf hiç sözünü etmemiş de olsa, soylu kadınlar arasında Züleyha’nın işi konuşulur olmuştur. Bunun üzerine o günün sosyete kadınlarını evine çağıran Züleyha bu kadınlar indinde kendini mazur gösteren hile ile Yusuf’u iyice zor durumda bırakacaktır

Züleyha çeşit çeşit yiyecekler ve meyvelerle süslü mükellef bir sofra hazırlayıp her bir kadının eline bir biçak vermiş, Yusuf’a da "Onların yanına çık" diye emretmiştir Yusuf’u görünce kadınlar onun güzelliği karşısında kendilerinden geçerek meyve yerine ellerini kesecek, lâkin bunun acısını hissetmeyeceklerdir Züleyha’ya "İşte, beni kınamanıza sebep olan kimse budur. Yemin ederim, ben ondan muradımı almak istedim de o iffetini korudu." diyerek kendini savunma imkânı tanıyan bir durumdur bu. Kadınların kendisini mazur görür bir hale girmelerinden istifade ile Züleyha eklemiştir: "Ona emrettiğimi yapmazsa, muhakkak zindana atılacak ve muhakkak küçük düşenlerden olacaktır."

Böylece, Yusuf’un karşısına, kendisini elde etmek için her şeyi göze almış cazibedar bir kadının yanında, böyle davranacak olduğunda o kadını başkaca kadınların haklı ve mazur görecek olması gibi bir imtihan unsuru daha çıkmıştır Günaha giden yolda "İnsanlar ne der?" sorusu, çevrenin ayıplaması endişesi, yani sosyal baskı insanı alıkoyan unsurlardan biridir; bu sosyal baskının gevşediği yahut yok olduğu ortamda insanlar yapmadıkları bazı şeyleri yapar hale gelmektedir Lâkin, Yusuf böyle yapmamıştır Bu zorluğa aksi takdirde hapsedilme ve aşağılanma tehdidi de eklendiği halde, "Ey Rabbim! Onların beni davet ettiği şeyden, zindan bana daha sevimlidir." demiş, "Eğer onların hilesini benden uzaklaştırmazsan, ben onlara meyleder ve cahillerden olurum." diyerek bu sözde cazip ortama bedel zindanı istemiştir

Ki, zindana atılma, Yusuf’un hayatı boyunca yaşadığı büyük imtihanlardan ikincisinin son noktası, üçüncü büyük imtihanının ise başlangıcı olacaktır

Hemen belirtelim: Yusuf erkeklik duygularından mahrum biri yahut bu duyguları körelmiş veya törpülenmiş bir ihtiyar olsaydı, imtihanı ne bu kadar zor, ne de bu derece yol gösterici olurdu. Oysa, durum böyle değildi. Bilakis, bir meali

"Gerçekten, kadın ona niyeti kurmuştu Rabbinin bürhanını görmeseydi, o da (Yusuf da) ona niyetlenip gidecekti." (Yûsuf Sûresi, 12/24)

âyetinin işaret ettiği üzere, Yusuf (as) fıtraten bir erkeğin taşıdığı tüm duyguları taşıyor olduğu halde bu zoru başarmıştır Onun bu halini mucize kılan budur Bu halin Kur’ân-ı Hakîm’de tüm zamanlar için bir örnek davranış olarak zikredilmesinin bir sebebi de budur

Bir erkeğin taşıdığı tüm duyguları üzerinde taşıyor olduğu, üstelik imtihan içre imtihan denilebilecek kat kat sınanmalar beraberce dünyasına sökün ettiği halde, Yusuf Aleyhisselam, Kur’ân-ı Hakîm’de bildirildiği üzere, ‘Rabbinin bürhanını görmesiyle’ kendini günahtan korumuştur

Peki, gördüğü bu ‘bürhan’ nedir? Hem, başkaca insanlar yine cinsellikle ilgili çok daha kolay imtihanları geçemezken, çok zor bir imtihanı atlatmasını mümkün kılan bu bürhan neden bilhassa Yusuf’a gösterilmiştir?

Yusuf sûresine ve bu sûrenin tefsirlerine bu soruların eşliğinde nazar ettiğimizde, sadece Yusuf (as) için değil, hepimiz için de geçerli formüller çıkar karşımıza söz konusu ‘bürhan’ın ne olduğu konusunda ulemâ farklı görüşler beyan etmişlerdir Zira, elbette çok hikmetlere binaen, Rabb-ı Rahîm Kelâm-ı Ezelî’de bu ‘bürhan’ı zikretmekle birlikte onun ne olduğunu bildirmemiştir Demek ki, bizatihî bürhanın ne olduğundan daha önemlisi, bürhanın neden Yusuf’a gösterildiğidir Ve, Yusuf sûresi, özellikle de 23 âyet, bunun cevabını bize sunarak, hepimiz için geçerli bir reçete vermektedir

Bu âyetten anlaşıldığı üzere, kapıları iyice kapatan kadın bütün şehvetini ve cazibesini kuşanarak "Heyte lek!" (Hadi gelsene!) diye ısrarla Yusuf’u yatağa çağırırken, Yusuf’un ağzından ilk çıkan, "Maâzallah"tır; "Maâzallah;" yani, " Allah’a sığınırım."

Nefsin kalbe, şehvetin akla, hissin iradeye galebesinin iyice kolaylaştığı bir durumda bu sözü diyebilmesi, Yusuf’un derûnundaki imanın derecesini gösterir esasında Alemlerin Rabbi bir Zâtın varlığına ve her daim O’nun huzurunda olduğumuza öylesine derin bir iman ki, Yusuf’a en zor zamanında dahi Allah’ı hatırlatmış ve Yusuf (as) yaşadığı fitneden Allah’a sığınmıştır

Yusuf’taki bu imanın derecesi ve derinliği ise, zindandaki iki gençten birinin gördüğü rüyanın yorumunu istemesi üzerine onlara yaptığı konuşmadan okunur:

"Bu, Rabbimin bana öğrettiklerindendir. Çünkü ben Allah’a inanmayan ve ahireti inkâr eden bir topluluğun bâtıl dinlerine asla iltifat etmedim.

Ben atalarım İbrahim, İshak ve Yâkub’un dinine uydum Bizim, hiçbir şeyi Allah’a ortak koşmamız mümkün değildir Bu, biz peygamberlere ve insanlara Allah’ın bir ihsanıdır; lâkin insanların çoğu bilmezler

Ey benim iki zindan arkadaşım! Ayrı ayrı ilahlar mı daha hayırlıdır, yoksa bir olan ve kudreti herşeye yeten Allah mı?

O’ndan başka taptığınız şeyler, sizin ve atalarınızın taktığı birtakım isimlerden başka bir şey değildir Halbuki Allah bunun için hiçbir delil indirmemiştir Hüküm ancak Allah’ındır; O ise, Kendisinden başkasına ibadet etmemenizi emretmiştir Dosdoğru din işte budur; lâkin insanların çoğu bilmezler." (bk. Yusuf, 12/37-40)

Yusuf Aleyhisselam hâlikıyet-mahlûkiyet, rububiyet-ubudiyet denklemini doğru ve tam kurduğu, kendini ve Rabbini doğru ve tam bildiği içindir ki, günahın en güzel ve en cazip sûrette kendisine çağırdığı ve Allah’tan başka kimsenin de görmediği bir vasatta ‘Rabbinin bürhanı’nı görmüş; sapmamış, sürçmemiştir Bir mahluk ve bir kul olarak sürçmeye ve sapmaya müsait halde olduğunu derk ile, sürçmenin ve sapmanın en önemli kanallarından biri olan "Bana dokunmaz" rehavetini taşımamış; bilakis, ‘dokunma’ ihtimaline binaen Rabbine sığınmıştır "Maâzallah" ile gelen sığınma talebine kendisine sığınılanların en hayırlısı olan Zât-ı Zülcelâl’in vereceği cevap da, elbette sığınan kulunu yardımsız bırakmayıp koruma ve kurtarmadır Sığınmak, kurtulmaktır

Hepimizin değişik alanlarda defaatle tecrübe ettiği üzere insan en ziyade "Bana dokunmaz" ruh halini taşıyorken günaha düşer İnsana ubudiyet miracının basamaklarını öğreten İsrâ sûresinde yer alan "Zinaya yaklaşmayın" ilahî ikazıyla da dikkat çekildiği gibi, günaha kaymada bir eşik noktası vardır Bu eşik geçildi mi, insan günahın manyetik çekimine kapılmakta; ruh, kalb ve aklın rağmına, bile bile günaha girmektedir Takvâ ve amel-i salih, insanı bu manyetik alanın eşiğinden uzakta tutan bir sur olduğu gibi, istiâze hariçten gelen tazyiklerle bu eşiğe yaklaşıldığı vasatlarda insanı koruyan bir zırhtır Yusuf Aleyhisselam da, görüldüğü üzere, tamamen hariçten gelen bir tazyikle günaha kaymanın tam eşiğine gelindiği halde, istiâzesi ile kurtarılmıştır Maâzallah, Yusuf istiâze etmeyip kendine güvenseydi, bizatihî belirttiği üzere ‘onlara meyleder ve cahillerden olur’du Lâkin, olmamıştır; çünkü o, kendini ve Rabbini bilen ve O’na avdet eden ihlasa erdirilmiş bir kuldur ‘Muhlesîn’dendir Müthiş bir günah çağrısına karşı mucizevî bir biçimde kendini tutan bir kul olarak, gene de "Ben nefsimi temize çıkarmam Nefis daima kötülüğü emrederóancak Rabbim rahmet ederse o başka Muhakkak ki, Rabbim Gafûr ve Rahîm’dir" diyebilendir

Yusuf’un ‘Rabbinin bir bürhanını görmesi’ne vesile olan bir özelliği de, herhalde, Yusuf sûresinin yine 23. âyetinde dile getirilen ihsankârlığıdır. Bu âyette, "Maâzallah"ın ardından gelen "İnnehu rabbî ahsene mesvâye" ifadesindeki rab’den muradın Rabb-ı Rahîm mi, yoksa ‘efendi’ mânâsında Mısır azizi mi olduğu konusunda müfessirler ihtilaf halindedir. Ancak, hangi mânâda okunursa okunsun, bu ifadenin hâkim unsuru olan ihsankârlık kendini muhafaza etmektedir Esbab dairesinden ifadeye bakıp burada kasdolunanın Yusuf’u köle pazarından alıp iyi bir muameleye kavuşturan Mısır azizi olduğunu; itikad dairesinden bakıp, Mısır azizini vesile kılarak köle pazarından saygı ve sevgi gördüğü bir saraya onu koyan Rabb-ı Rahîm olduğu söylenebilir Her iki halde de, Yusuf, kendisine yapılan ihsanı dile getirmekte; "O benim efendim iken ve bana güzel bir yer verip güzelce bakmışken, ben nasıl ihanet ederim?" demektedir

Demek ki, hayatı süresince sebepleri vesile kılarak Rabbinin kendisine olan ihsanlarını hatırda tuttuğu ölçüde, insanın O’nun emrine isyan etmesi zorlaşmaktadır Zira, "Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır." darbımeselinin de dikkat çektiği üzere; insan, fıtraten, ihsan edene pereştiş eder İhsana isyanla karşılık vermek insana fıtraten ağır gelmektedir; ve bu bakımdan, Rabbinin üzerindeki nimet ve ihsanını hatırda tutma, günah ve isyandan uzak durmanın elverişli bir vesilesidir

Yusuf’un, üzerindeki ihsanı zikrettikten sonra "Muhakkak ki, zalimler felah bulmaz" demesi ise, insanın ihsana isyanla mukabele etme durumunda uğrayacağı ilahî ceza ve itaba dikkat çekmektedir

Zindanla tehdit edilmesine mukabil, Yusuf’un fitnenin sürdüğü ve günahın durmaksızın kendisine çağırdığı ortam yerine zindanı tercih etmesi ve Rabbinden bu durumdaki saraya bedel zindanı istemesi ise, bize üçüncü bir ipucu vermektedir Demek ki, fitne, içinde kalındığı sürece, insanı kaydırabilir ve saptırabilir Bir fitne ortamında zarar ve ziyandan masun kalmanın aslî bir şartı, fitne ortamında daimî kalıcı olmamak; olabildiğince, bu fitneden uzak durmanın yollarını bulmaktır hirzamana dair, evde olanın sokakta olandan, oturanın ayakta durandan, uyuyanın uyanık durandan daha hayırlı olacağını bildiren hadis de, her halde bu hususa dikkat çekmektedir.

Her hâlükârda, şu dehşetli ahirzaman ortamında hususan her yönden saldıran cinsellik günahlarına karşı, Yusuf kıssasında ve Yusuf Aleyhisselam örneğinde, hepimiz için uygulanabilir dersler, devalar ve ölçüler vardır Şartlar ne kadar feci görünürse görünsün, Yusuf Aleyhisselamın maruz kaldığı şartlar kadar feci değildir O halde, çok daha dehşetli bir ortamda Yusuf’u yanılmaktan ve yanmaktan koruyan Rabb-ı Rahîm, kavlen ve fiilen samimî bir yönelişle Kendisinden istersek, elbette bizi de yanılmaktan ve yanmaktan halâs edecektir

Yusuf Aleyhisselam bir kadının taşıyabileceği bütün cazibe unsurlarını üzerinde barındıran Züleyha’nın fitnesinden salim olabildiğine göre, cazibelerinin Züleyha ile ölçülmesi gene de gayrıkabil olan ahirzaman züleyhâlarına karşı pekâlâ imandaki derecemiz nisbetinde bir Yusuf olunabilir

Nitekim, Yusuf’u bir örnek olarak ders veren Rabb-ı Rahîm, bu imkâna dikkat çekerek, bizi ‘mümkün’ olanı ‘vâki’ kılmaya davet etmektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet