Bedir Savaşı’nda esir alınması ve Allah'ın, azabının dokunacağını bildirmesi hakkında.

Değerli kardeşimiz,

- Bu ayetler, Enfal Suresi’nin 67 ve 68. ayetleridir.

- Bu ayetler, Bedir Savaşı'nda alınan esirlerden fidye alınıp salıverilmelerinden sonra indirilmiş ve yapılan işin isabetsiz olduğu bildirilmiştir. Ancak, ardından 69. ayette, alınan ganimet ve fidyenin artık helal olduğu hususu vurgulanarak sahabelere bir rahatlama getirilmiştir.

Bu uyarı, Hz. Peygamber (a.s.m.)'in hak peygamber olduğunun açık delilidir. Çünkü, bu uyarı emrin yukarıdan geldiğinin belgesidir. Belki de bu uyarının önemli bir sebebi, bu noktayı dikkatlere sunmak içindir.

Bedir Savaşı'nda yetmiş kadar düşman savaşçısı esir alınmıştı. Bunlar İslâm'ın düşmanı ve onun mensuplarını yok etmeyi amaç edinmiş kimselerdi. Savaşta öldürülmeleri durumunda yapabilecekleri kötülükler engellenmiş, İslâm düşmanlarının sayısı azaltılmış olacaktı. Buna rağmen Müslüman savaşçılar onları öldürmeyip esir aldılar. İbn Hişâm'ın verdiği bilgiye göre (Sire, II, 269) Peygamberimiz, amcası Abbas, Ebü'l-Buhtürî gibi bazı isimleri sayarak bunların istemeden Bedir'e geldiklerini bildirmiş ve öldürülmemelerini istemişti. Bazı sahâbîlerin düşmanı öldürmek yerine esir almalarında bu isteğin de etkili olduğu anlaşılmaktadır.

Harp bitip ganimet ve esirlerin ne yapılacağı konusunun görüşülmesi başlayınca esirler hakkında iki görüş ortaya çıktı. Meselenin bundan sonrasını Müslim'in naklettiği bir hadisten takip edelim.

Hz. Ömer anlatıyor:

"Hz. Peygamber, Ebû Bekir'e ve bana, 'Bu esirler hakkında düşünceniz nedir?' diye sordu. Ebû Bekir, 'Bunlar amca ve akraba çocuklarıdır, onlardan fidye almanı uygun görüyorum. Böylece fidye kâfirlere karşı bize güç olur, belki Allah'ın hidayetiyle ileride Müslüman da olurlar' dedi... Ben de, 'Doğrusu ben Ebû Bekir gibi düşünmüyorum. Bana göre, kellelerini uçurmamız için bize izin vermelisin; Ali, Akil'in, ben de filan yakınımın kafasını keselim, çünkü bunlar kâfirlerin öncüleri ve ileri gelenleridir' dedim. Resûlullah, benim değil de Ebû Bekir'in görüşünü tercih etti. Ertesi gün yanlarına geldiğimde ikisini de oturmuş ağlar halde buldum ve 'İkiniz niçin ağlıyorsunuz?'; diye sorduğumda Resûlullah, 'Arkadaşlarının, fidye alarak başıma getirdikleri yüzünden!' dedi ve (yakındaki bir ağacı göstererek) 'Cezayı kendilerine şu ağaç kadar yaklaşmış gördüm' buyurdu." (Müslim, Cihâd, 58)

Esir alınmadan bütün düşmanların öldürülmesi hükmü şüphe yok ki tarihî şartlara bağlı bir zaruretten, İslâm'ı koruma amacından kaynaklanıyordu, yoksa Allah'ın devamlı hükmü bu değildi. Savaşta gerekirse esir de alınacaktı, sonra bunlara adalete uygun şekilde İşlem yapılacaktı (Muhammed, 47/4). Allah'ın devamlı ve yazılı hükmü (metne göre kitabı) bu idi. Nitekim 69. âyet bu genel hükmü ifade ediyor, aldıkları ganimeti gönül rahatlığı ile yiyebileceklerini bildiriyordu:

“Artık aldığınız ganimetten helâl ve hoş olarak yiyiniz, Allah'a itaatsizlikten sakınınız, Allah son derecede bağışlayıcı ve esirgeyicidir.”

Müslümanları uyarmasının, hatta kınamasının sebebi, bu savaşa mahsus olmak üzere gerekeni yapmamaları ve belki içlerinden bazılarının geçici dünya varlığını isteyerek, yani akrabalık bağının verdiği duyguların etkisinde kalarak veya esir edinmenin sağlayacağı nüfuz ve hakimiyet arzusuna kapılarak dinlerini ve canlarını tehlikeye atmalarıydı. Bu hatalarına rağmen ceza görmemeleri hem genel geçer hükmün böyle olacağından ileri geliyordu hem de Allah'ın âdetine göre "kanunsuz, uyarısız suç ve ceza yoktu". Ayrıca Bedir Savaşı'na katılanların bütün günahlarını bağışlayacağını da vaad etmişti.

Yine, nakledildiğine göre, sahabe, kâfirleri bozguna uğratıp, onlardan büyük bir grubu da öldürüp, böylece geriye kalan kâfirler de kaçınca, sahabe-i kiram onların peşine düştü ve böylece de onlar, Hz. Peygamber (asm)'den uzaklaşarak, o kimseleri esir aldılar. Halbuki, Hz. Peygamber (a.s.m.), onların esir almaya yöneldiklerini, ancak sahabe Hz. Peygamber'in huzuruna döndükten sonra öğrenmiştir. Hz. Peygamber, ne esir almış, ne de esir alınmasını emretmiştir. Ayrıca Hz. Peygamberin ağlamasının, bazı sahabenin Allah'ın kâfirleri öldürme emrine muhalefet ederek, esir almayı tercih etmeleri sebebiyle ilahî bir azabı hak etmiş olmalarından ileri gelmiş olması muhtemeldir. (bk. Razi, Mefatih, ilgili ayetlerin tefsiri)

İlave bilgi için tıklayınız:

- BEDİR MUHAREBESİ. 

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet